Γλωσσική ανάπτυξη

Η σωστή επικοινωνία μέσω της ομιλίας και η σωστή χρήση της γλώσσας είναι ένα σημαντικό εφόδιο για κάθε παιδί. Για τη προσωπική, τη κοινωνική και την επαγγελματική του ζωή. Μέσω της ομιλίας εκφράζονται συναισθήματα, με τον διάλογο επιλύνονται προβλήματα και έτσι σε κάθε παιδί ή ενήλικα δίνονται εναλλακτικές λύσεις και αίσθηση ελευθερίας.

Ανησυχητικά είναι όμως αποτελέσματα ερευνών που δείχνουν ότι πολλά παιδιά δυσκολεύονται στη λεκτική επικοινωνία και στη κατανόηση της γλώσσας. 

Η έρευνα έγινε online, στην Αγγλία, σε 1015 οικογένειες. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ένα στα έξι παιδιά έχουν δυσκολίες στο να μιλήσουν και ειδικότερα τα αγόρια.

Οι γονείς θεωρούν την ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας των παιδιών τους σημαντική για την επικοινωνία με άλλους ανθρώπους και συνομηλίκους (26%), για την ανάγνωση (11%), τα μαθήμματικά (2%) και τη γραφή (1%). Όλοι οι γονείς απάντησαν πως προκειμένου να υποστηρίξουν τα παιδιά τους, έβλεπαν μαζί τους εικονογραφημένα βιβλία, τους διάβαζαν ιστορίες, και τους τραγουδούσαν. Όλες αυτές οι δραστηριότητες είναι ένα εξαιρετικό μέσο εξάσκησης και μάθησης. Μέσα από ιστορίες τα παιδιά βιώνουν την γλώσσα σε άλλες «συνθήκες», έξω από αυτές της καθημερινότητας.

Ο καλύτερος τρόπος για να μάθουν τα παιδιά να μιλούν είναι η συμμετοχή τους σε "οικογενειακούς διαλόγους", το παιχνίδι μαζί με τους γονείς (παιχνίδια ρόλων, παιχνίδι με κούκλες, ανθρωπάκια και γενικότερα συζητήσεις ανάμεσα σε ήρωες των παιδιών. Επίσης είναι σημαντικό όταν συνομιλούμε με τα παιδιά μας ή τους εξηγούμε κάτι να μην μιλάμε με πολλά υποκοριστικά ή με παιδαριώδεις λέξεις. Σίγουρα οι λέξεις μας πρέπει να είναι κατανοητές, αλλά δεν χρειάζεται να τις απλουστεύουμε ή εμείς οι ίδιοι να "μωρουδίζουμε".

Μιλήστε με παιδί σας για αυτά πράγματα που βλέπετε μαζί, και επιβραβεύετε τις προσπάθειες του να μιλήσει διορθώνοντας διακριτικά τα λάθη μιλώντας τις λέξεις σωστά: "Ποτηλι νελο" ... "Θέλεις ένα ποτήρι νερό; Ναι, θα σου δώσω."

Η τηλεόραση φαίνεται να καθυστερεί την ανάπτυξη της ομιλίας σημαντικά. Έρευνες αμφισβητούν ακόμη και τα διαφημιζόμενα ψυχαγωγικά - εκπαιδευτικά DVD που υποτίθεται ότι απευθύνονται σε νεαρές ηλικίες. Τα περισσότερα δεν έχουν πιστοποιηθεί επιστημονικά και συχνά φέρνουν αντίθετα αποτελέσματα από εκείνα που επιθυμούν οι γονείς.

Στάδια ανάπτυξης της γλώσσας

Η ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας είναι διαφορετική από παιδί σε παιδί και εξαρτάται από από οικογενειακούς αλλά και απο άλλους παράγοντες. Σε γενικές γραμμές το 2ο χρόνο ζωής τους, τα παιδιά εμπλουτίζουν όλο και περισσότερο το λεξιλόγιο τους.

Κλείνοντας τους 24 μήνες μπορούν να κατανοούν περίπου μέχρι και 200 λέξεις (εκφράζονται όμως με πολύ λιγότερες) και αρχίζουν να κατανοούν ότι υπάρχουν προτάσεις. Πολλές λέξεις που λένε δεν είναι ολοκληρωμένες ή σωστές και κατά το τέλος του δεύτερου χρόνου γίνεται μια έκρηξη στην εκμάθηση. Μπορεί να μαθαίνουν μέχρι και οκτώ λέξεις την ημέρα. Το λεξιλόγιο του παιδιού επεκτείνεται τον τρίτο χρόνο κατά μέσο όρο 500 λέξεις τις οποίες χρησιμοποιεί κάνοντας τις πρώτες συντακτικές και γραμματικές εκπλήξεις.

Αν και τα στάδια ανάπτυξης της γλωσσικής ικανότητας διαφέρουν απο παιδί σε παιδί σε ότι αφορά τα απόλυτα χρονικά διαστήματα πρέπει οι γονείς να τα γνωρίζουν έτσι ώστε να αναζητήσουν τη βοήθεια ειδικών αν υπάρξει μεγάλη καθυστέρηση στην ομιλία ή ακόμη σημαντικότερο, αν δεν υπάρχει πρόοδος στην ανάπτυξη της ομιλίας. Τέτοιου είδους αδυναμίες πρέπει να αντιμετωπιστούν σε μικρή ηλικία έτσι ώστε να αποφευχθούν αργότερα μεγαλύτερα προβλήματα στη σύνταξη προτάσεων, στη φωνολογία (πχ. Παράλειψη συμφώνων), στη σημασιολογία (πχ. Χρησιμοποιούν και αντιλαμβάνονται ιδιαίτερα χαμηλό αριθμό λέξεων-αριθμών σε σύγκριση με τα παιδιά της ηλικίας τους), στη επικοινωνία (πχ. Δυσκολία μετάδοσης ενός μηνύματος ή εκτέλεσης πράξεων που τους δίνονται μέσω οδηγιών).

Αν το παιδί δεν έχει πει τις πρώτες λέξεις μέχρι τους πρώτους 18 μήνες επενδύστε καθημερινά χρόνο μαζί του (1/2 - 1 ώρα) στον οποίο παίζετε μαζί του και του μιλάτε.

Ενδεικτικά σας συστήνουμε να πάρετε τη γνώμη κάποιου ειδικού αν

  • η χροιά της φωνής δεν ταιριάζει στην ηλικία του παιδιού
  • μιλάει με τη μύτη
  • το παιδί σταματήσει να μιλάει
  • 3 χρονών δεν σχηματίζει απλές προτάσεις, δεν χρησιμοποιεί ρήματα, ή δεν έχει αίσθηση του πληθυντικού
  • 4 χρονών οι προτάσεις είναι πολύ μικρές ή δεν είναι σωστά οργανωμένες

Τα παιδιά στην ηλικία των 5 χρονών "μπορούν" να χρησιμοποιούν προτάσεις οι οποίες περιέχουν αρκετές λέξεις. (10 περίπου). Σ' αυτή την ηλικία υπάρχει ανοχή μόνο για τους φθόγγους "σ", "δ", "θ" και "ρ" τους οποίους μπορεί ακόμα να μην προφέρει σωστά.

Για περισσότερες πληροφορίες, οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι άλλοι ειδικοί μπορούν να απευθυνθούν στα Ιατροπαιδα-γωγικά Κέντρα και στον Πανελλήνιο Σύλλογο Λογοπεδικών