Αυτισμός: Ορισμός – Πρόωρες ενδείξεις

Κάθε χρόνο παρουσιάζονται καινούρια προγράμματα παρέμβασης, διαγνωστικά εργαλεία, εναλλακτικές φαρμακευτικές αγωγές, δίαιτες και έρευνες που αναφέρονται στην «θεραπεία» του αυτισμού.

Από την πλευρά της οικογένειας, ολοένα και περισσότεροι γονείς ανησυχούν για το μέλλον των παιδιών τους καθώς ο αυτισμός είναι διαταραχή η οποία μπορεί να διαγνωστεί από τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού έως και την εφηβεία.

Δεν είναι λίγα τα περιστατικά μάλιστα όπου ενήλικες διαγιγνώσκονται με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας.

Ως αποτέλεσμα αυτού, οι επιστήμονες επεδίωξαν να ορίσουν κάποιες πρόωρες ενδείξεις που οι γονείς, οι γιατροί αλλά και οι παιδαγωγοί πρέπει να γνωρίζουν.

Αρχικά, όσον αφορά τον παγκοσμίως αποδεκτό ορισμό, ο αυτισμός περιγράφεται ως διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή.

Οι διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές είναι μια ομάδα διαταραχών οι οποίες χαρακτηρίζονται από δυσκολίες στην ανάπτυξη βασικών λειτουργιών, όπως η επικοινωνία και η κοινωνικοποίηση.

Στην ομάδα αυτή εκτός από τον αυτισμό περιλαμβάνονται:
• Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς, η οποία περιλαμβάνει τον άτυπο αυτισμό
• Αυτισμός
• Σύνδρομο Asperger
• Σύνδρομο Rett
• Αποδιοργανωτική διαταραχή παιδικής ηλικίας

Επιπλέον, ο αυτισμός συνοδεύει το άτομο καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του, δεν υπάρχει ίαση.
Είναι πιθανό να εμφανιστεί στα αγόρια 5:1 σε σχέση με τα κορίτσια.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής πρόσφατες έρευνες κατέδειξαν ότι 1 στα 68 παιδιά εμπίπτουν στο φάσμα του αυτισμού.
Η αμερικάνικη επιστημονική κοινότητα αναφέρει ότι ο αυτισμός είναι πλέον μια από τις πιο γρήγορα εξαπλωμένες αναπτυξιακές διαταραχές στον κόσμο.

Η διαταραχή του αυτισμού επηρεάζει την ικανότητα του παιδιού να συμμετάσχει στα κοινωνικά δρώμενα, να επικοινωνεί αποτελεσματικά με τους γύρω του και να αναπτύσσει φιλίες με τους συνομηλίκους του.

Ο γονέας συνίσταται να παρακολουθεί το παιδί του από την ηλικία των 12 μηνών και αν παρατηρήσει κάτι από τα στοιχεία που αναφέρονται θα ήταν καλό να το συζητήσει με τον παιδίατρο του παιδιού:

1. Δεν παράγει ήχους (βάβισμα):
Τα παιδιά παράγουν κάποιους συνδυασμούς φωνηέντων και συμφώνων, όπως για παράδειγμα «ντα», «μπα», «γκι» κτλ. Όταν το παιδί είναι 12 μηνών πρέπει να παράγει τέτοιους ήχους και σε μορφή «συνομιλίας»/ «διαλόγου» με τους ενήλικες.

2. Δεν δείχνει:
Τα παιδιά στην ηλικία αυτή πρέπει να δείχνουν αντικείμενα για να τα ζητήσουν (πχ. τα μπισκότα όταν θέλουν να φάνε μπισκότο) και να δείχνουν προκειμένου να τραβήξουν την προσοχή κάποιου (πχ. δείχνουν ένα αεροπλάνο που πετάει στον ουρανό).

3. Δεν κάνει χειρονομίες:
Εκτός από το να δείχνει, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το παιδί ηλικίας 12 μηνών θα πρέπει επίσης να κάνει άλλες χειρονομίες όπως για παράδειγμα να κουνάει το κεφάλι του για να δηλώσει το «όχι», να χαιρετάει κτλ.

4. Δεν παρακολουθεί που δείχνει ο ενήλικας:
Είναι πολύ σημαντικό το παιδί να κοιτάζει προς την κατεύθυνση που του δείχνει κάτι ο ενήλικας. Για παράδειγμα, ένα παιδί 12 μηνών τυπικής ανάπτυξης, θα κοιτάξει προς εκείνη την κατεύθυνση όταν η μητέρα του δείξει το ράφι με τα παιχνίδια.

5. Δεν διασκεδάζει με τους άλλους:
Η διασκέδαση με τους άλλους αναφέρεται στην επιθυμία του παιδιού να αλληλεπιδρά με τα άτομα γύρω του. Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί χαμογελάει ή γελάει σπάνια όταν παίζει με κάποιον θα πρέπει να ανησυχήσει τον γονέα.

6. Επαναλαμβανόμενες ενέργειες ή κινήσεις:
Τέτοιες ενέργειες μπορεί να είναι, η συνεχόμενη απασχόληση του παιδιού με κάτι, όπως με το να γυρίζει την ρόδα ενός αυτοκινήτου ξανά και ξανά, αντί να παίζει με το παιχνίδι σωστά. Επίσης για παράδειγμα το παιδί μπορεί να χτυπάει τα χέρια του επανειλημμένα χωρίς λόγω. Το σημαντικό σε αυτό το σημείο είναι ότι και τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά μπορεί ανά διαστήματα να πράττουν επαναλαμβανόμενες ενέργειες, όμως τα παιδιά με αυτισμό κάνουν αυτές τις ενέργειες πιο συχνά.

7. Ελλιπής βλεμματική επαφή:
Το παιδί πρέπει να κοιτάζει τον ενήλικα με τον οποίο αλληλεπιδρά (πχ. κατά την διάρκεια του παιχνιδιού).

8. Δεν αντιγράφει ενέργειες ή ήχους:
Τα παιδιά 12 μηνών πρέπει να μιμούνται ενέργειες όπως τα παλαμάκια ή τους ήχους της ομιλίας των ενηλίκων.

9. Δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του:
Μερικοί γονείς μικρών παιδιών με αυτισμό αναρωτιούνται αρχικά αν το παιδί τους έχει προβλήματα ακοής ή απλά τους αγνοεί όταν το φωνάζουν.
Η δυσκολία που παρουσιάζουν τα παιδιά με αυτισμό να γυρίσουν όταν κάποιος τους φωνάζει οφείλεται σε δυσκολίες στην προσοχή και στην κατανόηση της γλώσσας, όχι σε προβλήματα ακοής.

10. Προσκολλάται έντονα σε αντικείμενα:
Τα μικρά παιδιά με αυτισμό περνούν πολύ περισσότερο χρόνο με αντικείμενα, κοιτάζοντάς τα, πράττοντας επαναλαμβανόμενες κινήσεις (βλ.6) που δεν χαρακτηρίζονται από δημιουργικότητα και φαντασία.

Είναι πολύ σημαντικό σε αυτό το σημείο να τονίσουμε πως το κάθε παιδί είναι διαφορετικό και ακολουθεί διαφορετικά τα στάδια ανάπτυξης.

Παρόλ’ αυτά ο γονέας πάντα πρέπει να έχει υπόψην του τυχόν προβλήματα κατά την ανάπτυξη του παιδιού.
Η έγκαιρη διάγνωση οδηγεί στην αποτελεσματική αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων!

Τα βιντεάκια πάντα βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση όσων διαβάζουμε!
Ένα χρήσιμο βίντεο για να παρακολουθήσετε είναι το: «Autism: Early Signs of Social Impairment»

Μαρία Μπέη BA. Med.
Λογοπαθολόγος

Πηγές:
American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed., Text Revision). Washington, DC: Author.
Lowry, L. (2011). Early Signs of Autism. Ιστοσελίδα.