Πρότυπα συμπεριφοράς

παιδί Επιρροή των προτύπωνΕπιρροή των προτύπων Στη σύγχρονη κοινωνία ο ρόλος των προτύπων αποτελεί ισχυρό παράγοντα επίδρασης και διαμόρφωσης συμπεριφοράς ειδικότερα στις παιδικές και εφηβικές ηλικίες.

Είναι σημαντικό για τους γονείς να καταλάβουν πως η επιρροή των προτύπων στα παιδιά μπορεί να αποτελέσει πηγή ποικίλων αλλαγών και γενεσιουργό δύναμη στη διαμόρφωση συμπεριφορών τους.

Ως πρότυπο μπορεί να υπάρξει κάποιο άτομο του οικογενειακού περιβάλλοντος (γονείς, συγγενείς, φίλοι), κάποιο διάσημο πρόσωπο ή κάποιο συγκεκριμένο «μοτίβο-ανθρώπου» που προβάλλεται στη συγκεκριμένη εποχή και χώρα.


Οι γονείς ως πρότυπα

ΜαζίΜαζί Για τα πρώτα τουλάχιστον χρόνια της ζωής ενός παιδιού πρότυπο αποτελούν οι γονείς του.

Όσο πιο μικρό είναι το παιδί, τόσο λιγότερο επεξεργάζεται γνωστικά τα ερεθίσματα-πληροφορίες που δέχεται από το περιβάλλον και τόσο πιο εύκολα αντιγράφει τις συμπεριφορές των ατόμων με τους οποίους μεγαλώνει.

Στα μάτια ενός παιδιού οι γονείς του είναι οι «τέλειοι άνθρωποι» των οποίων οι συμπεριφορές εξιδανικεύονται και αντιγράφονται μιας και θεωρούνται ως σωστές. Χρειάζεται λοιπόν προσοχή αφού το σπίτι θα μπορούσε να θεωρηθεί το «καλούπι» μέσα στο οποίο θα χυθούν τα χαρακτηριστικά ενός παιδιού και θα αποκτήσουν μορφή με βάση αυτό (έχει αποδειχτεί πως βίαιοι γονείς βγάζουν συνήθως βίαια παιδιά, παθητικοί γονείς βγάζουν παθητικά παιδιά κ.τ.λ.).

Είναι πολύ σύνηθες στη συμπεριφορά του παιδιού να αντικατοπτρίζονται οι συμπεριφορές των γονέων του.

Δεν νοείται λοιπόν να φερόμαστε βίαια σε ένα παιδί και μετά να απορούμε γιατί αυτό έγινε επιθετικό!

Έχοντας πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μας ότι η συμπεριφορά μας έχει ισχυρό αντίκτυπο στο παιδί, φροντίζουμε να είμαστε προσεκτικοί στον τρόπο με τον οποίο φερόμαστε (π.χ. σεβόμαστε όλα τα μέλη της οικογένειας για να αποκτήσει και το παιδί σεβασμό, δεν λέμε ψέματα για να μη λέει και το παιδί, είμαστε δημοκρατικοί για να μην γίνει το παιδί αυταρχικό κ.τ.λ.). έτσι μεταλαμπαδεύονται αξίες από τους γονείς στα παιδιά.

Επίσης προσπαθούμε να ελέγξουμε τις εκρήξεις θυμού, άγχους, όταν είμαστε μπροστά στο παιδιά και αν κάποια στιγμή, καθώς άνθρωποι είμαστε, βγούμε εκτός εαυτού, μετά ζητάμε συγγνώμη, τονίζοντας πως η συμπεριφορά μας ήταν λάθος ακόμη και εάν υπήρχε αφορμή.

Το κλειδί σε όλο αυτό το «παιχνίδι» μεταξύ «προτύπων-γονέων» και «παιδιών» είναι να θυμόμαστε πως δεν πρέπει ποτέ η συμπεριφορά μας να εμπεριέχει στοιχεία που δεν θα θέλαμε να έχει το παιδί μας.


Αδέρφια και φίλοι ως πρότυπα

Ο ήρωας μουΟ ήρωας μου Ως πρότυπο μπορεί να λειτουργήσει και ένας αδερφός-αδερφή ή κάποιος φίλος στον οποίο θα ήθελαν τα παιδιά να μοιάσουν. Αυτό ως ένα σημείο λειτουργεί θετικά.

Αν το άτομο-πρότυπο είναι μια υγιής προσωπικότητα και η συμπεριφορά του κινείται σε θεμιτά πλαίσια, τότε το παιδί εμπλουτίζει τον εσωτερικό του κόσμο με θετικά στοιχεία και κίνητρα για να «μοιάσει στο άτομο-πρότυπο».

(π.χ. ο αδερφός μου είναι καλός μαθητής, τον αγαπάνε οι δάσκαλοι, τον επιβραβεύουν οι γονείς μας, άρα θα διαβάζω και εγώ για να κερδίσω την εκτίμησή τους).

Υπάρχει όμως ο αντίποδας της υπόθεσης στην περίπτωση που το παιδί έχει επιλέξει λάθος πρότυπο.

Στην περίπτωση αυτή συζητάμε με το παιδί και προσπαθούμε να του εξηγήσουμε πως οι «Χ» συμπεριφορές είναι λάθος , τονίζοντας και τις συνέπειες τους

π.χ. ο Γιαννάκης λέει ψέματα για να εντυπωσιάσει τους συμμαθητές του και γίνεται περιζήτητος στις παρέες.

Ο Μάνος θέλει να υιοθετήσει την παραπάνω συμπεριφορά για να γίνει και αυτός δημοφιλής. Η μαμά του Μάνου του εξηγεί πως αν η εικόνα που παρουσιάζουμε για τον εαυτό μας δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, τότε η εκτίμηση των υπολοίπων για εμάς θα είναι εφήμερη και όλα θα γκρεμιστούν όταν αργά ή γρήγορα θα αποκαλυφθεί η αλήθεια. Ο Μάνος το καταλαβαίνει και προτιμά να τον γνωρίσουν και να τον αγαπήσουν για αυτό που είναι έστω οι μισοί, αλλά αυτοί θα είναι φίλοι αληθινοί.

Τέλος, είναι σημαντικό να μην κάνουμε συγκρίσεις (π.χ. είδες ο αδερφός σου, άριστος στα μαθηματικά ενώ εσύ δεν τα καταφέρνεις!). Πρέπει να δεχόμαστε την μοναδικότητα κάθε ατόμου, τονίζοντας την και στο παιδί. Έτσι δεν θα πρέπει να γίνει «φτυστός» ο Χ, αλλά απλά να προσπαθήσει να καταφέρει κάτι που έκανε ο Χ, εφόσον του ταιριάζει και έχει τη δυνατότητα να το κάνει.


Διασημότητες ως πρότυπα

Μίμηση συμπεριφορώνΜίμηση συμπεριφορών Η τηλεόραση, τα περιοδικά και γενικώς τα ΜΜΕ καθημερινά βομβαρδίζουν τα παιδιά με εικόνες, «μοτίβα-ανθρώπων» που λειτουργούν ως πρότυπα για αυτά.

Έτσι τα παιδιά προσπαθούν π.χ. να «πετάξουν» πηδώντας από ένα δέντρο όπως κάνει κάποιος πολεμιστής σε κάποια παιδική ταινία, ακολουθούν εξαντλητικές δίαιτες και προγράμματα γυμναστικής για να μοιάσουν στις αγαπημένες τους διασημότητες.

Η επιρροή αυτών των προτύπων μπορεί να είναι θετική βοηθώντας στην εξέλιξη του ατόμου, (π.χ. ένας πολύ γνωστός αθλητής δούλεψε σκληρά και είχε επιτυχία, θα το κάνω και εγώ και δεν θα τα παρατήσω εύκολα.).

Άλλες φορές μπορεί να είναι και πολύ επικίνδυνη θέτοντας ακόμη και σε κίνδυνο την υγεία και την ψυχική ισορροπία των παιδιών.

Μίμηση συμπεριφορώνΜίμηση συμπεριφορών Είναι αναγκαίο να συζητήσουμε και να μάθουμε στα παιδιά κάποια πράγματα, έτσι ώστε να μην οδηγούνται στη στείρα μίμηση συμπεριφορών χωρίς να σκέφτονται τις συνέπειες τους.

Εξηγούμε ότι οι ταινίες γίνονται με διάφορα «τρικ» και εμπεριέχουν πολλά εξωπραγματικά στοιχεία, η τηλεόραση και τα περιοδικά εξωραΐζουν τις ατέλειες που τυχόν έχει κάποιος και κρύβουν μεγάλες δόσεις αλήθειας.

Τονίζουμε και πάλι τη μοναδικότητα του καθενός και το γεγονός ότι μπορείς να αναδειχθείς μόνο αν βασίζεσαι στο δικό σου «εγώ». Δεχόμαστε επιρροές, και υιοθετούμε συμπεριφορές συμβατές με τον χαρακτήρα μας, και τις αρχές που διέπουν την κοινωνία που ζούμε.

Χρειάζονται λεπτοί χειρισμοί ώστε το παιδί να αποκτήσει τη δική του μοναδική προσωπικότητα και όχι μια προσωπικότητα απομίμησης καθώς και να δεχθεί όσο γίνεται τη «θετική» επιρροή των προτύπων.

Άννα Γραβάνη