Σάσα Βούλγαρη - μια ζωή σαν παραμύθι!!!

 

Πως ασχοληθήκατε με την αφήγηση των παραμυθιών; Πείτε το μας, αν θέλετε σαν ένα παραμύθι…

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα ονειροπαρμένο κοριτσάκι που αγαπούσε πολύ τα παλιά παραμύθια. Που το έχανες, που το έβρισκες, βρίσκονταν πάντα σε μέρη όπου θα μπορούσε να μάθει παλιές ιστορίες, να ακούσει πως έζησαν κάποτε οι άνθρωποι, να ονειρευτεί τόπους που δεν υπήρχαν πια. Το κορίτσι ονειρεύονταν με τα μάτια ανοιχτά κι άρχισε να φτιάχνει τις δικές της ιστορίες. Τις ζωγράφιζε, τις έπαιζε με κούκλες, με ρούχα που ψάρευε από τα συρτάρια της μαμάς της, κι αργότερα τις έγραφε και τις μοιράζονταν με όποιον ήθελε να τις ακούσει. Και ίσως, για όλα αυτά, αποφάσισε να σπουδάσει παιδαγωγικά και ψυχολογία: για να είναι πάντα κοντά σε ανθρώπους, μικρούς και μεγάλους, και να ανταλλάσει ιστορίες... Έτσι ήρθαν τα πράγματα που όταν άρχισαν να την φωνάζουν ως «αυτή που λέει τα παραμύθια» δεν το κατάλαβε καλά – καλά πως άρχισε... Και να τώρα που έγινε πια «κοτζάμ γυναίκα» και πολλοί την φωνάζουν «η Σάσα, η παραμυθού».!

Αυτή είναι  - πάνω – κάτω, η ιστορία μου, σαν παραμύθι! Τα πραγματικά γεγονότα είναι ίσως λεπτομέρειες και αυτό που με κάνει βαθύτατα να χαίρομαι είναι ότι φέτος γιορτάζω τα 20 χρόνια που ασχολούμαι επαγγελματικά με τα παραμύθια, κι ακόμα κι εγώ δεν μπορώ να το πιστέψω! Όταν ξεκίνησα δεν υπήρχαν παραμυθάδες επαγγελματίες στην Ελλάδα, γι΄ αυτό ήταν ακόμα πιο παράξενο... ακριβώς, σαν το πιο όμορφο παραμύθι!

Πως διαλέγετε τα παραμύθια που θα ζωντανέψετε; Η μήπως εκείνα σας διαλέγουν;

Αχ... τα άτιμα. Είναι σα ζωντανά... ψέματα: είναι πράγματι ζωντανά! Τα επιλέγω εγώ αρχικά, αλλά μετά κάνουν αυτά ό,τι θέλουν. Βρισκόμαστε συνέχεια σε ένα χορό μαγικό ή πάνω σε ένα ιπτάμενο χαλί, αν αγαπάτε, και πάμε πότε έτσι, πότε αλλιώς... ποτέ δεν ξέρω πως ακριβώς θα διαμορφωθεί η ιστορία, ανάλογα με την στιγμή που θα ξετυλιχθεί με τα λόγια μου. Ξεπηδούν σκηνές και περιγραφές ξαφνικά - ενώ τη λέω - ή εικόνες μπροστά στα μάτια μου που πρέπει να τις διηγηθώ οπωσδήποτε για να ησυχάσω... ή μπορεί βλέποντας κάποιον, στο ακροατήριό μου, να φτιάξω όλη την ιστορία εμπνευσμένη από αυτόν: μια κίνηση, ένα γέλιο, μια ολόκληρη σκηνή!

Υπάρχουν βέβαια και κάποιες ιστορίες που με κεραυνοβολούν! Πρέπει τότε να ασχοληθώ οπωσδήποτε μαζί τους, μέχρι να φτάσει η στιγμή να τις «ξεπροβοδίσω», να βγουν από μέσα μου, να κάνουν το δικό τους ταξίδι στον κόσμο... Είναι βλέπετε, σαν παιδιά μου, που πρέπει να τα αφήσω να «βγουν στη ζωή», να μάθουν τον δικό τους τρόπο και μετά να με διδάξουν και μένα!

Ποιες επαγγελματικές στιγμές σας, σας άνοιξαν πόρτες επαγγελματικά και ποιες σας άνοιξαν κόσμους ψυχικά;

Κάθε συνεργασία, κάθε αφήγηση, κάθε χώρος, και περισσότερο από όλα, όλοι αυτοί οι άνθρωποι που τόσα χρόνια αγαπάνε τις ιστορίες μου και δείχνουν μια μεγάλη ζεστασιά σε μένα την ίδια είναι οι «πόρτες» μου, τα «διαβατήριά» μου σε κόσμους όλο και πιο διευρυμένους, γεμάτους με αγάπη. Η Αγάπη – με Α κεφαλάιο – είναι που δένει τα πάντα με το παραμυθένιο νήμα της: αγάπη για τις ιστορίες, αγάπη για βαθειά επικοινωνία... γιατί αυτό είναι πάνω από όλα η ιστόρηση. Συνεύρεση... Ψυχαγωγία... Συνύπαρξη ουσιαστική με χαρά και Αγάπη.

Υπάρχουν βέβαια και πολλά – πάρα πολλά! – να θυμηθώ και σε όλα δεν μπορώ να ξεχωρίσω το «επαγγελματικό» κομμάτι από το ψυχικό, γιατί έχω να λέω πως είμαι τυχερή. Δεν έχω κάνει πράγματα που δεν μου άρεσαν: οι επιλογές μου ήταν πάντα αυστηρές και ποιοτικές. Και όπου έκανα λάθος εκτίμηση, έφευγα γρήγορα...

Στιγμές που θυμάμαι πιο έντονα στην πορεία μου: Το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης που συνεργαζόμαστε σταθερά 17 χρόνια, οι Βιβλιοθήκες του Κολεγίου Αθηνών άλλα 17 χρόνια, το «Τσάϊ στη Σαχάρα», λίγο αργότερα, το αγαπημένο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, όπου δημιούργησα πολλά πράγματα για 5 χρόνια, το Μουσείο Μπενάκη – Ισλαμικής Τέχνης, όπου έκανα αφηγήσεις μόνο για ενήλικο κοινό, η Δημοτική Βιβλιοθήκη Αγίας Παρασκευής, όπου έγιναν σε σταθερή βάση, επί 5 χρόνια,  προγράμματα με αφήγηση, κάθε Σάββατο, μέσα στη βιβλιοθήκη πρώτη φορά στην Ελλάδα. Τον όμορφο κήπο του Μουσείου Γουλανδρή... Και στο ξεκίνημά μου – αποτίω φόρο τιμής – στο Μπαράκι  του Βασίλη (όπου «γαλουχήθηκαν» γενιές γνωστών ποιοτικών μουσικών) και στο θέατρο Φούρνος, όπου κάναμε πολλά πράγματα γύρω από το παραμύθι. Ο Μάνθος Σαντοριναίος, (ιδιοκτήτης) άλλωστε, σκηνοθέτησε και τη σειρά με τα παραμύθια μου, που προβάλλεται ακόμα στην Ε.Τ. 1, κάθε χρόνο, από το 1998!

Τελευταία, τρία χρόνια τώρα, απολαμβάνω την όμορφη συνεργασία μου με το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.

Κάθε χώρος με τίμησε και τον τίμησα, θέλω να πιστεύω, και κάθε φορά αποχαιρετούσα – όταν έφτανε η στιγμή – την συνεργασία με λύπη, αλλά ξέροντας ότι ήρθε η ώρα για νέα «πετάγματα» και πως το νέο διαδεχόταν το παλιό με αγάπη, χωρίς καλά – καλά να το καταλάβω: είμαι πολύ τυχερή σας λέω!

Όταν λέτε παραμύθια στα παιδιά…

Δροσιά, έκπληξη, χαμόγελο στα μάτια, μάτια ορθάνοιχτα (ποτέ δεν θα καταλάβω πως καταφέρνουν και τα ανοίγουν τόσο πολύ!), στόματα που χάσκουν, έξυπνα – πανέξυπνα λογάκια, είμαι η πιο όμορφη του κόσμου!!!... “Παραμυθού...πως την κάνεις έτσι την πόρτα που τρίζει; Και πως αλλάζεις έτσι τη φωνή σου;”  

Κι εγώ: εφευρετική όσο δεν πάει άλλο, ετοιμόλογη, τρυφερή και με τεντωμένες τις αισθήσεις μου για να προλάβω, να καλύψω όλες τις ανάγκες μέσα στην αίθουσα, μην τυχόν και... «κατουρηθεί κανένας μπαμπάς από το φόβο του, γιατί εγώ ξέρω ότι τα παιδιά είναι ατρόμητα!!!», να «τραγουδήσω» τα λόγια μου, αυτοσχεδιάζοντας ώστε να τα κρατήσω μαζί μου όλη την ώρα του ταξιδιού.

Και όταν λέτε παραμύθια στους μεγάλους…

Συγκίνηση, χιούμορ, διανοητικό παιχνίδι, «μου θύμισες τα παιδικά μου χρόνια!» μου λένε... Πλήρη ετοιμότητα ώστε να διαισθανθώ τι χρειάζονται, πότε να γρηγορέψω το ρυθμό μου, πότε να απλωθώ στις περιγραφές... Υπάρχουν βραδιές που το κοινό είναι πιο παιχνιδιάρικο οπότε ανταλλάσουμε «ατάκες», υπάρχουν βραδιές που χρειάζονται πιο πολύ ονειροπώληση. Είναι εκπληκτικό το πως διαμορφώνεται ο λόγος μου ανάλογα, αφού ποτέ δεν μαθαίνω απέξω τα παραδοσιακά παραμύθια.

Ποιος σας είπε το ωραιότερο παραμύθι;

Ο παππούς μου: «Τα τρία χρυσά μήλα». Και η μάνα μου, που με έκανε παραμυθού γιατί μας νανούριζε με τα βιώματά της και μας τάϊζε με θρύλους και τραγούδια. Ήταν μεγάλη γητεύτρα στο λόγο κι ας ήταν του Δημοτικού και ανορθόγραφη. Πανέξυπνη και με εκπληκτικό χιούμορ. Ποτέ δεν θα τη φτάσω αν και καμάρωνε πολύ όταν έρχονταν να με ακούσει. Κι όταν είχα συνεντεύξεις στην τηλεόραση έπαιρνε τηλέφωνο όλο το σόϊ!!!

Μου λείπει...

Στη σκηνή αυτοσχεδιάζετε πολύ. Και αν μια φορά δεν έχετε διάθεση και ενέργεια τι κάνετε;

Να το πω απλά: έχω πάει σε αφήγηση με δύο παυσίπονα και φοβερή καταρροή, αρκετές φορές ώστε να γνωρίζω ότι πάντα – πάντα –πάντα! φεύγω καλύτερα. Μου το έχουν πει και ακροατές μου: «με τα παραμύθια σου μου πέρασε ο πονοκέφαλος!»

Το μυστικό είναι ότι νοιάζομαι εκέινη την ώρα να φροντίσω τους επισκέπτες μου, να τους «φιλοξενήσω» καλά... και βέβαια επιβραβεύομαι κι εγώ, η πονηρή!

Μαθαίνετε ή τέχνη του παραμυθιού;

Φυσικά! Κατά παράδοσιν η τέχνη αυτή , στην Ελλάδα, μαθαίνονταν ασυνείδητα, αλλά υπήρχαν πάντα κώδικες, και μάλιστα πολύ αυστηρά οριοθετημένοι ως προς τη χρήση των παραμυθιών. Στην εποχή μας, πρέπει να γίνεται με διδασκαλία, καθώς η αφήγηση βγήκε από την καθημερινότητά μας με τον τρόπο που γινόταν. Αλλά πολλοί λίγοι σε αυτήν την χώρα γνωρίζουμε σε βάθος αυτήν την Τέχνη ώστε να διδαχθεί σωστά. Ούτε κι εγώ γνώριζα... πως θα μπορούσα; Χρειάστηκε πολύ να μελετήσω και θεωρητικά και πρακτικά, ώστε να κατανοήσω τους κανόνες. Είμαστε τυχεροί γιατί έχουμε ακόμα ζωντανά στοιχεία παράδοσης που δεν τα έχουν άλλες χώρες: είμαστε μπροστά όχι πίσω στην αφήγηση και δεν χρειάζεται  να «εισάγουμε» δασκάλους από άλλες χώρες αποκκομένες αιώνες τώρα από την παράδοσή τους. Εκείνοι έχτισαν όμορφα πράγματα, αλλά με άλλο τρόπο ταιριαστό στην δική τους κουλτούρα, που είναι συχνά εντελώς αταίριαστη με τη δική μας. Επίσης έχουμε εκπληκτικούς έλληνες επιστήμονες ανθρωπολόγους, λαογράφους, παιδαγωγούς και πολλές καλές καταγραφές υλικού πολύτιμες για την προφορική αφήγηση.

Δυστυχώς όμως, υπάρχει και πολλή μεγάλη καπηλεία και άλλωση του λαϊκού παραμυθιού αυτή τη στιγμή από επιτήδειους ή άσχετους που διδάσκουν αφήγηση ή δημιουργούν «σχολές» για να επιβιώνουν... Λυπάμαι πολύ που μιλάω έτσι, αλλά οι νεώτεροι που λαχταρούν τα παραμύθια θα πρέπει να γνωρίζουν ότι επαγγελματίας παραμυθάς δεν γίνεται όποιος μπορεί να πει καλούτσικα μιαν ιστορία. Χρειάζεται σκληρή, πολύ σκληρή δουλειά και καλή θεωρητική κατάρτιση. Επίσης, όσοι αφηγούνται σε παιδιά, πρέπει να έχουν μια, στοιχειώδη έστω, παιδαγωγική εκπαίδευση, γιατί ακούω σημεία και τέρατα για εντελώς ακατάλληλη χρήση του παραδοσιακού παραμυθιού ως προς την απεύθυνση του σε παιδικό κοινό.

Πείτε μας για τα δικά σας παραμύθια

Είμαι ντροπαλή... Τα λέω «μουλωχτά», και δεν λέω ότι τα έφτιαξα εγώ για να δω πως θα αντιδράσει το κοινό... Συνήθως είναι ιστορίες με στοιχεία βιωματικά κι αυτό με κάνει ακόμα πιο ντροπαλή. Έχω τολμήσει να δημοσιεύσω κανα δυό, με διάφορες αφορμές, αλλά δεν έχω εκδώσει ακόμα τίποτα, παρόλο που είχα πολλές προτάσεις.

Όλο λέω θα το κάνω... όπου να΄ ναι...

Όταν είσαστε μικρή λέγατε «όταν μεγαλώσω θα γίνω…

Σταλ – Ελλάς!!! Χα χα χα! Έτσι μου έλεγαν έτσι έλεγα κι εγώ! «Εσύ κορίτσι μου άμα μεγαλώσεις θα γίνεις Σταρ  - Ελλάς!»

Όταν «σοβαρεύτηκα» έλεγα: ηθοποιός, ζωγράφος, και τελικά... με «συνέτισαν» κι έλεγα δασκάλα... ψυχολόγος... Λίγο πολύ όλα τα πέτυχα! Όλα εμπεριέχονται στη δουλειά μου. Μόνο Σταρ  - Ελλάς δεν έγινα! Αλλά δεν μου έμεινε αποθημένο!!!

Τι θέλετε να γίνετε όταν μεγαλώσετε;

Μμμμμ! Δεν σκέφτομαι καθόλου το μέλλον!

Όταν δεν αφήνω το άγχος να με τρώει - κάτι που προσπαθούν να μας επιβάλλουν τελευταία, γι΄ αυτό δεν βλέπω ειδήσεις στην τηλεόραση και ενημερώνομαι με άλλους τρόπους – λοιπόν όταν είμαι ήρεμη, νοιώθω γεμάτη, νοιώθω καλά! Έχω ανθρώπους αγαπημένους κοντά μου, τον άντρα μου, το παιδί μας, δυο – τρεις καλούς φίλους και έχω και τα παραμύθια μου που είναι η δική μου προσφορά στους συν-ανθρώπους μου...

Αν μπω στη διαδικασία να σκεφτώ το μέλλον, τότε θέλω να μάθω να μην παρασύρομαι από τα άγχη μου και..

Όταν μεγαλώσω θέλω να είμαι ακόμα πιο ευτυχισμένη! Και να παραμέινω παραμυθού!

Αυτή είναι η «Χιλιογουναρένια» το alter ego μου!