Εύκολες ερωτήσεις, δύσκολες απαντήσεις
Αλήθεια; Όσο ένα παιδί μεγαλώνει, τόσο περισσότερες απορίες του δημιουργούνται, τόσο περισσότερο θέλει να εξερευνήσει και να αποσαφηνίσει τον κόσμο γύρω του και τις αρχές που τον διέπουν.
Ο λόγος του παιδιού βομβαρδίζει τους γονείς με ερωτήσεις, άλλες από τις οποίες είναι εύκολο και απλό να απαντηθούν, ενώ άλλες προκαλούν αμηχανία και απαιτούν μια πιο… διπλωματική απάντηση.
Είναι λοιπόν απαραίτητο οι γονείς να συμβάλλουν στην προσπάθεια του παιδιού να λύσει κάποια "μυστήρια" που βασανίζουν το παιδικό του μυαλουδάκι και αυτό πρέπει να γίνει με τέτοιον τρόπο ώστε να βοηθήσουμε το παιδί πραγματικά να κατανοήσει ότι δεν γνωρίζει και επιθυμεί ή πρέπει να ξέρει.
Απορίες που οι γονείς αδυνατούν να απαντήσουν λόγω έλλειψης γνώσεων
Είναι φορές που το παιδί θέτει ερωτήσεις που αφήνουν άφωνους τους γονείς καθώς οι ίδιοι δεν γνωρίζουν «τι» πρέπει να απαντήσουν.
Τέτοιες ερωτήσεις που απαιτούν εξειδικευμένη γνώση σε κάποιο τομέα καλό θα είναι να μην απαντηθούν λάθος μόνο και μόνο επειδή «κάτι πρέπει να πούμε».
Είναι προτιμότερο να πούμε ότι τη δεδομένη χρονική στιγμή δεν είμαστε σε θέση να απαντήσουμε γιατί απαιτούνται γνώσεις που δεν έχουμε. Υποσχόμαστε να κοιτάξουμε για την απάντηση και να του την δώσουμε άμεσα. Ρωτάμε έναν ειδικό, ψάχνουμε μια εγκυκλοπαίδεια, αναζητάμε πληροφορίες στο διαδίκτυο και δίνουμε στο παιδί μια καθυστερημένη μεν, τεκμηριωμένη δε, απάντηση.
Χρυσός κανόνας είναι ότι «η ημιμάθεια είναι χειρότερη από την αμάθεια!» Φροντίζουμε λοιπόν να αντιμετωπίζουμε το παιδί σαν ισάξιο συνομιλητή στον οποίο οφείλουμε να παρέχουμε αποσαφηνισμένες και όσο το δυνατό τεκμηριωμένες πληροφορίες.
Τι γίνεται όταν οι άνθρωποι πεθαίνουν;
Ο θάνατος είναι ένα φυσικό γεγονός στην ανθρώπινη πορεία αλλά τόσο το γεγονός όσο και το συναίσθημα της απώλειας που συνεπάγεται, απαιτούν λεπτό χειρισμό για να κατανοηθούν από ένα παιδί με το λιγότερο δυνατό ψυχικό κόστος.
Σε τόσο δύσκολα ζητήματα σκοπός μας είναι να δώσουμε μια ερμηνεία που να είναι όσο το δυνατό πιο κοντά στην αλήθεια αλλά που παράλληλα να μπορεί να την αντέξει το παιδί.
Μια πιθανή απάντηση θα μπορούσε να είναι ότι οι άνθρωποι όταν πεθαίνουν πηγαίνουν κοντά στο θεό ή στα άτομα που αγαπούν, τα οποία έχουν και αυτά πεθάνει.
Έτσι στο παιδικό μυαλό ο θάνατος φαντάζει σαν ένα είδος "αλλαγής κατοικίας" και το γεγονός ότι "εκεί" που πηγαίνουν όσοι πεθαίνουν δεν είναι μόνοι τους (πχ. η γιαγιά πήγε στον ουρανό να βρει τον παππού και μας βλέπουν από ψηλά) απαλύνει το αρνητικά φορτισμένο συναίσθημα της απώλειας. Οσο μεγαλύτερο είναι το παιδί, τόσο πιο άμεσα μπορούμε να του μιλήσουμε και όσο ο καιρός περνά τόσο πιο εύκολο θα είναι για το παιδί να αντιληφθεί την ιδέα του θανάτου.
Πως μπαίνει το μωρό στην κοιλιά της μαμάς;
Μαμά πώς γεννήθηκα; Γιατί φούσκωσε η κοιλιά σου; Από εκεί θα βγει το αδερφάκι μου;
Μπορεί αυτές οι ερωτήσεις να ακούγονται αναμενόμενες, αλλά οι απαντήσεις τους μας προβληματίζουν. Είναι σημαντικό να αποφύγουμε δύο παγίδες:
- Να νιώσουμε αμηχανία. Στην περίπτωση που το νιώσουμε καλό είναι να μην το καταλάβει το παιδί. Οι γονείς πρέπει να είναι ανοιχτοί σε συζητήσεις ακόμη και σε θέματα σεξουαλικής φύσης. Για οποιοδήποτε θέμα το σημαντικό είναι η σωστή πληροφόρηση.
- Να διαστρεβλώσουμε την αλήθεια. Η διαστρέβλωση της αλήθειας μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο σε διάφορους τομείς. Καταρχήν δε βοηθάμε το παιδί να αποσαφηνίσει αυτό που θέλει. Επίσης σκεφτείτε για παράδειγμα το πως θα αισθανθεί το παιδί αν σε μια συζήτηση με τους φίλους του τον κοροϊδέψουν για κάτι που θα πει και θα απέχει πολύ από την πραγματικότητα.
Από την σχολική ηλικία (και με τα κατάλληλα λόγια από την προσχολική ηλικία) μπορούμε να πληροφορήσουμε το παιδί ότι τα γεννητικά όργανα ανδρών-γυναικών διαφέρουν, ότι ο μπαμπάς παράγει «σποράκια»- τα σπερματοζωάρια-, η μάμα έχει «αυγουλάκια»-τα ωάρια- και όταν αυτά ενωθούν στο σώμα της μαμάς, γίνεται το έμβρυο-μωρό που μεγαλώνει στην κοιλίτσα της μαμάς για περίπου 9 μήνες.
Τι είναι ο πόλεμος;
Πολλές φορές τα παιδιά απορούν για το τι είναι ο πόλεμος. Πρόκειται για μια απορία που μπορεί να γεννηθεί και λόγω εικόνων που προβάλλουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Μπορεί κάποια εικόνα να χαραχθεί στο μυαλό του παιδιού, προκαλώντας του φόβο μήπως ζήσει το ίδιο.
Καταρχήν καθησυχάζουμε το παιδί ότι ο πόλεμος δεν είναι ένα συχνό φαινόμενο που εμφανίζεται από τη μια μέρα στην άλλη άνευ λόγου. Εξηγούμε ότι οι χώρες επικοινωνούν και συνεργάζονται μεταξύ τους μέσω των πολιτικών αρχηγών. Κάθε εκπρόσωπος μιας χώρας λειτουργεί με γνώμονα το καλό της χώρας του.
Μερικές φορές τα συμφέροντα των χωρών συγκρούονται. Στις περιπτώσεις αυτές γίνονται διαπραγματεύσεις για να λυθούν οι διαφωνίες και αν στην εσχάτη των περιπτώσεων δεν λυθούν, γίνεται πόλεμος όπου κάθε χώρα μάχεται στρατιωτικά για να επιβληθεί η ισχυρότερη.
Μπορούμε να συζητήσουμε και για τις αντιπολεμικές οργανώσεις που μάχονται για την ειρήνη στον κόσμο και για ότι άλλες απορίες δημιουργηθούν στα παιδιά την ώρα της συζήτησης.
Έμμηνη ρύση
Ένα λεπτό ζήτημα που πρέπει να συζητηθεί με τα παιδιά είναι το θέμα της «περιόδου».
Τα κορίτσια πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με το τι θα τους συμβεί και το πόσο φυσικό και απαραίτητο είναι αυτό στη γυναικεία φύση.
Η σωστή και έγκαιρη ενημέρωση θα βοηθήσει το παιδί να δεχτεί πιο ομαλά αυτό το γυναικολογικό φαινόμενο όταν εμφανιστεί για πρώτη φορά. Εάν δεν υπάρχει σωστή ενημέρωση το πιθανότερο είναι να τρομοκρατηθεί και να αναστατωθεί ψυχικά μη γνωρίζοντας τι ακριβώς συμβαίνει.
Τα αγόρια επίσης καλό είναι να ενημερώνονται για το θέμα αυτό ώστε να μην πλάθουν ιστορίες στο μυαλό τους και να μην κοροϊδεύουν το αντίθετο φύλο για κάτι απόλυτα φυσιολογικό.
Όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν μια ισορροπημένη σχέση ανάμεσα σε γονείς και παιδιά. Έτσι τα παιδιά μπορούν να εμπιστευτούν κάθε απορία τους στους γονείς και οι γονείς έχουν την διάθεση και την υπομονή για να συζητήσουν με τα παιδιά τους.
Άννα Γραβάνη
