Η Επιλεκτικότητα της Τροφής σε Παιδιά: Φάση ή Διατροφική Διαταραχή

Η επιλεκτικότητα είναι μια διαταραχή πρόσληψης της τροφής που εμφανίζεται κυρίως σε παιδιά νηπιακής ηλικίας, (περίπου το 20% των παιδιών μέχρι τα 5 τους χρόνια εμφανίζει μια μορφή επιλεκτικότητας).

Αυτό μπορεί να συνεχιστεί μέχρι τη ηλικία των οκτώ και σε μερικές περιπτώσεις παραμένει μέχρι και την ενήλικη ζωή.

Πότε εμφανίζουν τα παιδιά "επιλεκτικότητα"

Συνήθως τα παιδιά που εμφανίζουν επιλεκτικότητα δεν τρώνε συγκεκριμένες τροφές με βάση την οσμή και την εμφάνισή τους. Οι “ασφαλείς” τροφές είναι συγκεκριμένες και μερικές φορές συγκεκριμένη μάρκα (π.χ. συγκεκριμένης εταιρείας δημητριακών, ψωμιού κτλ). Επίσης κάποια παιδιά αποκλείουν από τη διατροφή τους ολόκληρες ομάδες τροφών όπως φρούτα και λαχανικά. Τα παιδιά που πάσχουν από επιλεκτικότητα έχουν συχνά φυσιολογικό βάρος και ύψος. Μπορεί το παιδί να τρώει φυσιολογικά και ξαφνικά να αρχίζει να επιλέγει τις τροφές και να αρνείται να φάει τις τροφές που μέχρι τώρα έτρωγε. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε ένα ατύχημα, όπως να κάνει εμετό τη συγκεκριμένη τροφή ή να πήγε να πνιγεί από αυτή. Εκείνη τη στιγμή η τροφή γίνεται αντικείμενο φόβου για το παιδί και οποιαδήποτε έκθεση στην τροφή αυτή ή παραπλήσια τροφοδοτεί το φόβο ή την απειλή του πνιξίματος. Ξαφνικά λοιπόν η τροφή γίνεται αποκρουστική και μόνο στη θέα, ή την οσμή της.

Σε τι οφείλεται η Επιλεκτικότητα της Τροφής 

Κάποτε θεωρούσαν ότι η επιλεκτικότητα οφειλόταν σε κάποια τραυματική εμπειρία ή αναμνήσεις που συνδέονται με αυτή. Οι νέες έρευνες μιλούν για ιστορικό αρχικών δυσκολιών στη σίτιση αυτών των παιδιών (early feeding difficulties). Οι δυσκολίες στη διαδικασία του ταΐσματος προκαλούνται από την ατμόσφαιρα που δημιουργείται ανάμεσα στον τροφό και το παιδί. Αν ο τροφός βιώνει ένταση και άγχος κατά τη διάρκεια του γεύματος, αν χρησιμοποιεί λεκτική ή σωματική βία, δηλαδή απειλές για να φάει την τροφή. Η δυαδική σχέση τροφού-παιδιού διαταράσσεται σημαντικά με αποτέλεσμα την ενίσχυση της άρνησης του παιδιού να φάει τη συγκεκριμένη τροφή. Όταν το τραπέζι γίνεται “πεδίο μάχης” και όχι σημείο επαφής, απόλαυσης τα προβλήματα εντείνονται με συνέπεια να εμφανίζονται ακραίες, σοβαρές διατροφικές διαταραχές σε παιδιά όπως νευρική ανορεξία, food avoidance emotional disorder (άρνηση σίτισης). Τα early feeding difficulties θα τα περιγράψω διεξοδικά σε ένα επόμενο άρθρο μου, απλά έκανα μια μικρή αναφορά σε αυτό το θέμα αφού συσχετίζονται άμεσα με το θέμα της επιλεκτικότητας.

Αυτό μπορεί να συνεχιστεί μέχρι τη ηλικία των οκτώ και σε μερικές περιπτώσεις παραμένει μέχρι και την ενήλικη ζωή.

Ποιές τροφές "δεν τρώνε" τα παιδιά

Συνήθως τα παιδιά που εμφανίζουν επιλεκτικότητα δεν τρώνε συγκεκριμένες τροφές με βάση την οσμή και την εμφάνισή τους. Οι “ασφαλείς” τροφές είναι συγκεκριμένες και μερικές φορές συγκεκριμένη μάρκα (π.χ. συγκεκριμένης εταιρείας δημητριακών, ψωμιού κτλ). Επίσης κάποια παιδιά αποκλείουν από τη διατροφή τους ολόκληρες ομάδες τροφών όπως φρούτα και λαχανικά. Τα παιδιά που πάσχουν από επιλεκτικότητα έχουν συχνά φυσιολογικό βάρος και ύψος. Μπορεί το παιδί να τρώει φυσιολογικά και ξαφνικά να αρχίζει να επιλέγει τις τροφές και να αρνείται να φάει τις τροφές που μέχρι τώρα έτρωγε. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε ένα ατύχημα, όπως να κάνει εμετό τη συγκεκριμένη τροφή ή να πήγε να πνιγεί από αυτή. Εκείνη τη στιγμή η τροφή γίνεται αντικείμενο φόβου για το παιδί και οποιαδήποτε έκθεση στην τροφή αυτή ή παραπλήσια τροφοδοτεί το φόβο ή την απειλή του πνιξίματος. Ξαφνικά λοιπόν η τροφή γίνεται αποκρουστική και μόνο στη θέα, ή την οσμή της.

Κάποτε θεωρούσαν ότι η επιλεκτικότητα οφειλόταν σε κάποια τραυματική εμπειρία ή αναμνήσεις που συνδέονται με αυτή. Οι νέες έρευνες μιλούν για ιστορικό αρχικών δυσκολιών στη σίτιση αυτών των παιδιών (early feeding difficulties). Οι δυσκολίες στη διαδικασία του ταΐσματος προκαλούνται από την ατμόσφαιρα που δημιουργείται ανάμεσα στον τροφό και το παιδί. Αν ο τροφός βιώνει ένταση και άγχος κατά τη διάρκεια του γεύματος, αν χρησιμοποιεί λεκτική ή σωματική βία, δηλαδή απειλές για να φάει την τροφή. Η δυαδική σχέση τροφού-παιδιού διαταράσσεται σημαντικά με αποτέλεσμα την ενίσχυση της άρνησης του παιδιού να φάει τη συγκεκριμένη τροφή. Όταν το τραπέζι γίνεται “πεδίο μάχης” και όχι σημείο επαφής, απόλαυσης τα προβλήματα εντείνονται με συνέπεια να εμφανίζονται ακραίες, σοβαρές διατροφικές διαταραχές σε παιδιά όπως νευρική ανορεξία, food avoidance emotional disorder (άρνηση σίτισης). Τα early feeding difficulties θα τα περιγράψω διεξοδικά σε ένα επόμενο άρθρο μου, απλά έκανα μια μικρή αναφορά σε αυτό το θέμα αφού συσχετίζονται άμεσα με το θέμα της επιλεκτικότητας.

Ακραίες μορφές επιλεκτικότητας της τροφής

Ακραία μορφή επιλεκτικότητας εμφανίζεται σε παιδιά που πάσχουν από αυτισμό. Τα παιδιά με αυτισμό έχουν ασυνήθιστες διατροφικές συνήθειες, μπορεί να καταναλώνουν λιωμένες, μαλακές ή κριτσανιστές τροφές, ή να τρώνε μόνο μια συγκεκριμένη τροφή για μήνες και ξαφνικά να μην την ξανατρώνε. Γενικότερα παιδιά που έχουν πρόβλημα στην εξελικτική τους πορεία εμφανίζουν συχνά επιλεκτικότητα.

Ανεξάρτητα από αυτό κλείνοντας την περιγραφή των συμπτωμάτων, συμπεριφορών και παραγόντων που προκαλούν την επιλεκτικότητα, θα ήθελα να προτείνω μερικές στρατηγικές αντιμετώπισης που βοήθησαν μερικώς τους γονείς αυτών των παιδιών:

* Όταν προσφέρετε νέες τροφές δώστε μόνο μια πολύ μικρή ποσότητα (π.χ. μια κουταλιά), ή παρουσιάστε ταυτόχρονα μια αγαπημένη τροφή με κάτι καινούργιο που δεν έχει δοκιμάσει μέχρι τώρα.
* Περιορίστε την ποσότητα των γλυκών ή του fast food που παρέχετε στο παιδί σας.
* Ελέγξετε αν η προτίμηση του παιδιού συνδέεται με την υφή ή την εμφάνιση σερβιρίσματος της τροφής. Αν ναι εισάγετε τροφές με νέα υφή σταδιακά.
* Συνεχίστε να προσφέρετε διαφορετικές τροφές ακόμα και αν το παιδί σας δεν τις δοκιμάζει ή δεν τις παρατηρεί.
* Δοκιμάστε νέους τρόπους παρουσίασης της τροφής φτιάχνοντας ανθρωπάκια, σπιτάκια, αστεράκια και βάλτε πολύ μικρή ποσότητα λαχανικών ή φρούτων σαν μάτια, μύτες, παράθυρα κτλ.
* Προσπαθήστε να αλλάζετε μέρη, μερικές φορές τα παιδιά δοκιμάζουν νέες τροφές όταν τρώνε έξω, ή στην παιδική χαρά, στο δάσος, σε ένα πάρτι κτλ.

Γενικότερα, η επιλεκτικότητα τροφής εμφανίζεται σχεδόν σε όλα τα παιδιά στην πιο ήπια μορφή είναι μια φάση που συνδέεται πολύ με τον πειραματισμό, την πρόκληση των παιδιών για να δουν τα όρια του γονιού με το παιδικό πείσμα, το μιμητισμό στην παιδική ηλικία. Οι πιο ήπιες λοιπόν μορφές επιλεκτικότητας δεν απειλούν την ψυχική και σωματική υγεία του παιδιού. Όμως χρειάζεται προσοχή στις πιο ακραίες μορφές της όπου το παιδί υποσιτίζεται ή δεν λαμβάνει όλα τα απαραίτητα συστατικά για μια ομαλή εξέλιξη. Ο αποκλεισμός ολόκληρων κατηγοριών τροφών, όπως λαχανικά, φρούτα και πρωτεΐνη, χρίζουν άμεσης αντιμετώπισης, κυρίως αν έχει περάσει την ηλικία των 5. Γι¨ αυτό χρειάζεται να διαχωρίσουμε το πείσμα και την φάση που περνάει ένα παιδί σε σχέση με την τροφή από τη σοβαρή διατροφική διαταραχή

Μαρία Τσιάκα, Διευθύντρια Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών
πηγή: hcfed.gr