Ήθη και έθιμα: Καρναβάλι, Απόκριες, Τσικνοπέμπτη, Καθαρά Δευτέρα

Είμαστε για τα καρναβάλια; Ποιά η σχέση της τρελής αποκριά με το Πάσχα, γιατί έχουμε τσικνοπέμπτη και όχι Τσικνοτρίτη και γιατί πετάμε χαρταετό την Καθαρή Δευτέρα; Α!! Και γιατί είναι καθαρή η Δευτέρα και όχι η Τετάρτη;

Ερωτήματα που μπορεί να τα έχουμε σκεφτεί αλλά δεν έχουμε κάτσει να τα ψάξουμε λίγο ώστε να βρούμε τις απαντήσεις και γι’ αυτό θα σας τα πούμε όλα εμείς!

Την περίοδο της απόκριας, όπου μπαίνουμε σιγα σιγά στην άνοιξη, οι μέρες μεγαλώνουν, η γη και τα δέντρα πρασινίζουν και τα λουλούδια ξεκινούν να τα στολίζουν· όλη αυτή η περίοδος για τους προγόνους μας ήταν πάρα πολύ μαγική.

Η γη ξαναγεννιόταν μετά το χειμώνα. Νέα ζωή μετά το Θάνατο.

Αυτή η περίοδος εορταζόταν από τα αρχαία χρόνια και από όλους τους λαούς και τους πολιτισμούς της γης.

Στην αρχαία Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Αθήνα για παράδειγμα εορταζόντουσαν τα ανθεστήρια, γιορτή προς τιμή του Διόνυσου όπου ανοιγαν τα νέα κρασιά της χρονιάς τα οποία ήταν στα βαρέλια μέχρι τότε, γινόντουσαν πομπές όπου άνθρωποι φορούσαν προσωπεία του Διονύσου, κάνοντας θόρυβο και παίζοντας μουσικά όργανα.

Τα ανθεστήρια κρατούσαν τρεις μέρες.. Η τρίτη μέρα ήταν αφιερωμένη στους νεκρούς και μάλιστα έδιναν ένα φαγητο από σπόρους από το οποίο προέρχονται και τα κόλλυβα.
Να αναφέρουμε εδώ ότι η λέξη μάσκα, μασκαράς κ.τ.λ., προέρχεται είτε από τα Ιταλικά είτε από τα αραβικά και σημαίνει προσωπείο και προέρχεται από την εποχή του Διονύσου.

Μετά την αρχαία Ελλάδα οι γιορτές αυτές μεταφέρθηκαν στην Ρώμη και ονομάστηκαν Σατουρνάλια. Εκεί ξεκίνησε η εκλογή του Βασιλιά του καρναβαλιού και άλλα έθιμα που υπάρχουν μέχρι σήμερα.
Όταν ξεκίνησε η άνοδος του χριστιανισμού οι πατέρες της εκκλησίας μας για να κάνουν πιο εύκολη την ενσωμάτωση της νέας με την παλιά θρησκεία έβαλαν τις 3 εβδομάδες των απόκρεων την περίοδο αυτή των ανθεστηρίων.

Ας τα πάρουμε από την αρχή...

Το Τριώδιο! Είναι μια εκκλησιαστική περίοδος που κρατάει 10 εβδομάδες.

Ξεκινά από την Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου και φτάνει μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο. Υπάρχει και ένα εκκλησιαστικό βιβλίο που έχει όλους τους ύμνους αυτής της περιόδου με το ίδιο όνομα.
Οι πρώτες 3 εβδομάδες του Τριωδίου είναι οι Απόκριες. Το όνομά τους έχει να κάνει με την αποχή από το κρέας (Απο-Κρεα). Στα Λατινικά υπάρχει το Carnevale που σημαίνει το ίδιο πράγμα.

Η πρώτη εβδομάδα που ονομάζεται πρόφωνη, ελεύθερη και απόλυτη είναι η εβδομάδα που μπορούν να καταναλώνονται όλα τα φαγητά όποια μέρα της εβδομάδας. Δηλαδή δεν υπάρχει ο περιορισμός της Τετάρτης και της Παρασκευής. Την εβδομάδα αυτή ανεβαίνουν και οι ψυχές από τον κάτω κόσμο.

Η δεύτερη εβδομάδα είναι και αυτή ελεύθερη αλλά δεν τρώμε την Τετάρτη και την Παρασκευή κρέας. Η Πέμπτη ημέρα της δεύτερης αυτής εβδομάδας ονομάζεται Τσικνοπέμπτη όπου το έθιμο καλεί να καταναλώνουμε κρέας ψητό στα κάρβουνα. Επιλέχθηκε η ημέρα της Πέμπτης και όχι η Τρίτη ας πούμε γιατί η Πέμπτη είναι ανάμεσα στις μέρες της νηστείας της Τετάρτης και της Παρασκευής.

Σε άλλες χώρες όπως στην Αμερική, Αγγλία, Αυστραλία κλπ έχουν τη λεγόμενη “Fat Tuesday” ή αλλιώς Mardi Gras την «παχιά» Τρίτη δηλαδή αντί για την δική μας Τσικνοπέμπτη.

Η Τρίτη εβδομάδα ονομάζεται Τυρινή όπου δεν καταναλώνουμε πια κρέας, μόνο γαλακτοκομικά, τυριά, αυγά, ψάρια και τελειώνει με την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς πριν την Καθαρά Δευτέρα.
Το Σάββατο της τρίτης εβδομάδας είναι ένα από τα δύο ψυχοσάββατα του χρόνου και γίνονται μνημόσυνα στα οποία προσφέρονται κόλλυβα.

Από την Καθαρή Δευτέρα και πέρα ξεκινάει η Σαρακοστή και η νηστεία της που διαρκεί 7 εβδομάδες και φτάνει μέχρι το Μεγάλο Σάββατο...

Οι 3 εβδομάδες της Απόκριας όπου ξεκινάει η αποχή από το κρέας είναι σημαντικές πολύ για την Ελληνική παράδοση.

Μιας και τα παλιά χρόνια δεν υπήρχε η δυνατότητα να τρώει ο κόσμος κρέας πολύ συχνά οι δυο πρώτες εβδομάδες του Τριωδίου προετοίμαζαν τους ανθρώπους για τη νηστεία της Σαρακοστής.

Την Τρίτη εβδομάδα πια, είχαν καταναλώσει πια το κρέας που υπήρχε στο σπίτι και ξεκινούσαν να καταναλώσουν τα τυριά και τα γαλακτοκομικά που ξεκινάνε να είναι πιο άφθονα την περίοδο αυτή της αναγέννησης της γης. Μην ξεχνάμε ότι οι κότες γεννούσαν περισσότερα αυγά ενώ τα πρόβατα και τα κατσίκια μιας και γεννούσαν είχαν περισσότερο γάλα κτλ.

Τίποτε δεν πετιόταν.

Τα αυγά από τις κότες τους τα μάζευαν για να τα βάψουν την μεγάλη Πέμπτη και να κάνουν κουλουράκια και τσουρέκια, το γάλα το έκαναν τυρί που ωρίμαζε και ήταν έτοιμο για το πάσχα και το καλοκαίρι, τα αρνάκια μεγάλωναν με το χορτάρι που ήταν πια άφθονο... και όλα ήταν πάρα πολύ καλά καμωμένα.

Η νηστεία εκτός από το ότι καθαρίζει το σώμα από τις τοξίνες έχει και πνευματικό χαρακτήρα. Και έχει να κάνει με τον καθαρισμό του ανθρώπου στην ψυχή και το σώμα του και το να έρθει πιο κοντά στο Θεό.

Το έθιμο των χαρταετών προέρχεται από την Κίνα και ανακαλύφθηκε 1000 χρόνια π.Χ. Ακόμα και εκεί είχαν αυτό τον χαρακτήρα δηλαδή την εξύψωση την ψυχής του ανθρώπου στο Θεό.
Και αυτός είναι ο λόγος που πετάμε χαρταετούς την Καθαρά Δευτέρα. Την Καθαρά Δευτέρα ξεκινάμε το ταξίδι της νηστείας για να έρθουμε πιο κοντά στο Θεό και το πέταγμα του χαρταετού έχει τη σημασία του στο ταξίδι αυτό.

Στη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία καθώς επίσης και στην Αγγλικανική κτλ δεν εορτάζουν την καθαρά Δευτέρα αλλά την Τετάρτη που την ονομάζουν Τετάρτη της στάχτης (Ash Wednesday). Πέφτει Τετάρτη ώστε να είναι ακριβώς 40 οι μέρες της Σαρακοστής και όχι 49 όπως είναι σε μας.

πηγή