Μαλάξεις στο στήθος κατά το θηλασμό

Στέλιος Παπαβέντσης, Παιδίατρος

• Ακούγεται ένα ήπιο «γκλουπ» - αλλά όχι πάντα, ιδιαίτερα τις πρώτες εβδομάδες!

• Η γωνία της κάτω γνάθου του μωρού, ακριβώς κάτω από το αυτί, κινείται έντονα και αργά

• Το στόμα του μωρού κατά το θηλασμό ανοίγει διάπλατα, μένει ανοιχτό κάνοντας παύση και έπειτα κλείνει

Το πιπίλισμα του μωρού στο στήθος της μητέρας χωρίζεται σε δύο κατηγορίες:
• Στο «θρεπτικό» πιπίλισμα, όταν δηλαδή το μωρό λαμβάνει γάλα καταπίνοντας σύμφωνα με την διαδικασία που περιγράφηκε παραπάνω, και
• Στο «μη θρεπτικό» πιπίλισμα, όταν δηλαδή το μωρό δεν λαμβάνει γάλα και δεν καταπίνει.

Σε αυτήν την περίπτωση δεν ακούγεται «γκλουπ» την ώρα του θηλασμού, η γωνία της κάτω γνάθου του μωρού δεν κινείται έντονα ή κινείται γρήγορα, ενώ το στόμα του μωρού δεν ανοίγει διάπλατα, παρά μόνο πιπιλάει επιφανειακά την θηλή, κάνοντας μικρές και συχνές κινήσεις της γνάθου σαν τρεμούλιασμα

Το «μη θρεπτικό» πιπίλισμα είναι φυσιολογικό και θεμιτό σε αρκετές περιστάσεις, όπως:

• Στην πρώτη περίοδο εγκατάστασης του θηλασμού, όταν το μωρό μαθαίνει σιγά-σιγά να τρέφεται σωστά στο στήθος
• Στην αρχή κάθε θηλασμού, όπου το μωρό με αυτόν τον τρόπο ενεργοποιεί το αντανακλαστικό έκλυσης γάλακτος, δηλαδή με το γρήγορο πιπίλισμα το μωρό βοηθάει να «κατέβει» το γάλα
• Στο τέλος του κάθε θηλασμού, όταν αραιώνουν οι θρεπτικοί θηλασμοί και το μωρό χαλαρώνει
• Σε εγκατεστημένη γαλουχία, οποτεδήποτε το μωρό θέλει να έρθει στο στήθος για λόγους πέρα από πείνα (βλέπε το άρθρο «Θηλασμός δεν είναι μόνο θρέψη»).

Ωστόσο, το «μη θρεπτικό» πιπίλισμα στο θηλασμό, εάν κυριαρχεί κατά τον πρώτο καιρό που εδραιώνεται η γαλουχία, είναι παθολογικό σημάδι και απαιτεί από επαγγελματίες υγείας και μητέρα να δράσουν, ώστε να αυξηθεί ο χρόνος «θρεπτικού» πιπιλίσματος. Κύριο μέσο για να γίνει αυτό και πολύ σημαντική τεχνική που κάθε θηλάζουσα μητέρα πρέπει να γνωρίζει είναι οι μαλάξεις στο στήθος.

Εάν λοιπόν το μωρό δεν πίνει άλλο μητρικό γάλα από μόνο του, η μητέρα μπορεί να χρησιμοποιήσει τις μαλάξεις στήθους για να μετατρέψει το επιφανειακό πιπίλισμα του παιδιού της σε καταπόσεις, και να συνεχίσει έτσι το μωρό να λαμβάνει γάλα. Οι πιέσεις αυτές στο στήθος της μαμάς προσομοιάζουν με το αντανακλαστικό έκθλιψης του γάλακτος (το απότομο «κατέβασμα» του γάλακτος που κάποιες μητέρες βιώνουν κατά το τάισμα ή όταν ακούν το μωρό να κλαίει – αν και πολλές μητέρες δεν νιώθουν αυτό το αντανακλαστικό).

Η τεχνική των μαλάξεων μπορεί να αποβεί χρήσιμη στις εξής περιπτώσεις:

• Το μωρό δεν βάζει ικανοποιητικό βάρος
• Το μωρό που θηλάζει έχει κολικούς
• Το μωρό είναι στο στήθος υπερβολικά συχνά ή για μεγάλο χρονικό διάστημα σε έναν θηλασμό
• Η μητέρα έχει πληγωμένες θηλές
• Το στήθος της μητέρας εμφανίζει αποφράξεις, πρηξίματα ή μαστίτιδα
• Το μωρό πέφτει για ύπνο εύκολα και γρήγορα πάνω στο στήθος
• Το μωρό είναι νωθρό, δεν ξυπνάει εύκολα, είναι ικτερικό.
• Η μητέρα κάνει αντλήσεις με θήλαστρο, που πρέπει να γίνουν πιο αποδοτικές, πιο αποτελεσματικές και πιο σύντομες.

Οι μαλάξεις στήθους είναι βασική τεχνική για να γίνει ο θηλασμός αποτελεσματικότερος, αποδοτικότερος και συντομότερος.

Σε ένα φιλικό προς τα βρέφη σύστημα υγείας, οι μαλάξεις θα βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή αντιμετώπισης στις συνήθεις περιπτώσεις που παιδίατροι συστήνουν ξένο γάλα – «δεν φτάνει το γάλα σου» κλπ - , χωρίς να έχουν κάνει οτιδήποτε προηγουμένως για να ελέγξουν και να αυξήσουν την παραγωγή γάλακτος της μητέρας.

Οι τεχνικές μάλαξης θα έπρεπε να διδάσκονται σε όλες τις θηλάζουσες μητέρες και συνιστούν συνήθη παρέμβαση κατά την αξιολόγηση ενός θηλασμού από Πιστοποιημένο Σύμβουλο Γαλουχίας IBCLC. Οι τεχνικές μάλαξης του στήθους είναι πιο πρωταρχικής σπουδαιότητας για την αύξηση της παραγωγής μητρικού γάλακτος από επιλογές όπως η μαγιά μπύρας και άλλα γαλακτογωγικά φάρμακα, που συστήνονται κατά κόρον και με υπερβολική ευκολία.

Η ουσία του θηλασμού δεν είναι οι ορμόνες και τα φάρμακα, αλλά η αυτοκρινής ρύθμιση, δηλαδή η τοπική ρύθμιση της ποσότητας που παράγεται με βάση την ζήτηση και την προσφορά. Κανένα φάρμακο δεν πρόκειται να κάνει το παραμικρό εφόσον το μωρό δεν θηλάζει συχνά τη μαμά του και εφόσον το μωρό δεν θηλάζει αποτελεσματικά τη μαμά του– δεν απομακρύνει πραγματικά γάλα από τον μαστό της γυναίκας.

Οι μαλάξεις βέβαια δεν είναι απαραίτητες όταν όλα πηγαίνουν καλά. Όταν όλα πηγαίνουν μια χαρά, η μητέρα δεν πρέπει να αγχώνεται που το παιδί κάθεται στο στήθος για κάποιο χρόνο πιπιλίζοντας επιφανειακά, «μη θρεπτικά». Η μητέρα είναι καλό να αφήνει το μωρό να καθορίσει πότε θα φάει, πως θα φάει, να το αφήσει να «τελειώσει» την μια πλευρά και να προσφέρει την δεύτερη εάν το μωρό συνεχίζει να πεινάει.
Οι μαλάξεις στήθους λειτουργούν ιδιαίτερα καλά κατά τις πρώτες ημέρες από την γέννα. Βοηθούν το νεογέννητο να πάρει περισσότερο πρωτόγαλα.

Απαραίτητη προυπόθεση για να προχωρήσουμε σε μαλάξεις στήθους είναι το μωρό να έχει προσλάβει το στήθος της μητέρας του καλά στο στόμα του. Πολλές φορές το μωρό καταφέρνει να πάρει ικανοποιητική ποσότητα γάλακτος ακόμα και με κακό πιάσιμο της θηλής. Αυτό συμβαίνει γιατί αυτές οι μητέρες έχουν άφθονο γάλα. Ωστόσο, η μητέρα ίσως πληρώσει ένα τίμημα για το κακό πιάσιμο του στήθους από το μωρό – πληγωμένες θηλές, ένα μωρό με έντονους «κολικούς», ένα μωρό που βρίσκεται «συνέχεια» στο στήθος αλλά προφανώς καταπίνει κατά μικρό μέρος μόνο αυτού του χρόνου.

Κάτι επίσης σημαντικό που πρέπει οι θηλάζουσες μητέρες να γνωρίζουν είναι ότι, η κυριότερη αιτία που το μωρό κατά τις πρώτες 3-6 εβδομάδες πέφτει γρήγορα για ύπνο στο στήθος είναι ότι η ροή γάλακτος από αυτό προς το στόμα του παιδιού είναι αργή.

Η κυριότερη αιτία που τα νεογέννητα κοιμούνται στο στήθος δεν είναι ότι χόρτασαν – μια τραγικά λανθασμένη αντίληψη μητέρων και επαγγελματιών υγείας που συνδέουν το ήσυχο μωρό που κοιμάται πολύ με το υγιές, ευχαριστημένο μωρό, πράγμα που σε πολλές περιπτώσεις είναι ακριβώς το ανάποδο: το μωρό μπορεί να είναι βαριά άρρωστο, να έχει σοβαρό ίκτερο, αφυδάτωση, απώλεια βάρους ή υποθυρεοειδισμό. Η κυριότερη αιτία που τα μωρά κοιμούνται αμέσως στο στήθος πιπιλώντας επίσης δεν είναι ότι είναι οκνηρά ή ότι «κακομαθαίνουν» χρησιμοποιώντας το στήθος της μαμάς ως πιπίλα.

Η κυριότερη αιτία υπερβολικού ύπνου στο στήθος είναι ότι το μωρό δεν βρίσκει ή δεν μπορεί να ρουφήξει το γάλα! Αργότερα, μετά τους πρώτους μήνες, τα περισσότερα μωρά βγαίνουν από το στήθος από μόνα τους όταν η ροή μειώνεται τόσο που δεν βρίσκουν γάλα. Αυτό όμως στην αρχή τα περισσότερα μωρά δεν είναι αρκετά ώριμα να το κάνουν, με αποτέλεσμα νας παραμένουν στο στήθος της μαμάς κολλημένα για ώρα πολλή χωρίς στην πραγματικότητα να καταπίνουν.

Πως πρέπει να γίνονται οι μαλάξεις στο στήθος της λεχώνας;

Υπάρχουν πολλές τεχνικές. Στην Ιαπωνία, όπου τα ποσοστά θηλασμού είναι υψηλά και υπάρχει παράδοση διδασκαλίας στις τεχνικές θηλασμού, αναφέρονται πολλές τεχνικές μαλάξεων που διδάσκονται σε όλες τις λεχώνες.

Στον δυτικό κόσμο, ο Dr J Newman περιγράφει την τεχνική του ως εξής:

1. Η μητέρα, οποιαδήποτε και αν είναι η στάση θηλασμού, κρατάει με το ένα της χέρι το παιδί

2. Η μητέρα με το ελεύθερό της χέρι υποστηρίζει τον μαστό, κάνοντας έναν κύκλο: ο αντίχειρας στο πάνω μέρος του μαστού, τα τέσσερα δάχτυλα στο κάτω του μέρος.

Το χέρι βρίσκεται σε απόσταση και μακριά από την θηλή και την θηλαία άλω, κοντά στο θωρακικό τοίχωμα.

Ένα πολύ συχνό δυστυχώς λάθος που κάνουν οι περισσότερες λεχώνες είναι να πιάνουν το στήθος τους με τον τρόπο του τσιγάρου, δηλαδή πολύ κοντά στην θηλή, πατώντας τον αδένα με τον δείχτη πάνω από την θηλή και το μεσαίο δάχτυλο κάτω από αυτήν. Το πιάσιμο αυτό του στήθους είναι λανθασμένο, δεν προσφέρει τίποτα, αντίθετα θα έπρεπε να αποθαρρύνεται από μαίες και παιδιάτρους που φροντίζουν λεχώνες.

Οι επαγγελματίες υγείας θα έπρεπε να διδάσκουν τις μητέρες τον σωστό τρόπο στήριξης του στήθους με τα τέσσερα δάχτυλα από κάτω.

Οι έγκυες μητέρες που θέλουν να θηλάσουν θα έπρεπε να εξοικειώνονται με τον τρόπο πιασίματος του στήθους χρησιμοποιώντας κούκλα ήδη πριν την γέννηση του παιδιού.

3. Η μητέρα παρατηρεί το στόμα του μωρού: καταπίνει;

Φυσικά δεν χρειάζεται να υπερβάλλουμε και να προσπαθούμε να «πιάσουμε» κάθε γουλιά του μωρού.

Από την άλλη μεριά όμως, οι λεχώνες χρειάζεται να μάθουν να παρατηρούν το βρέφος τους την ώρα που είναι στο στήθος. Δεν αρκεί απλά να πιάνει τη θηλή, το θέμα είναι τι κάνει όσο είναι εκεί. Και φυσικά δεν έχει καμία σημασία πόσα λεπτά της ώρας βρίσκεται το βρέφος στο στήθος, μπορεί να βρίσκεται πέντε λεπτά και να έχει πάρει ικανοποιητική ποσότητα γάλακτος, μπορεί και να βρίσκεται μία ώρα στο στήθος και να μην έχει πάρει ούτε γουλιά. Δεν κοιτάμε το ρολόι αλλά το παιδί!

Η μητέρα λοιπόν παρατηρεί εάν το μωρό κάνει αργές, έντονες κινήσεις με το σαγόνι του και αν ακούγεται κατάποση.

4. Εάν το μωρό σταματάει να καταπίνει και απλά «πιπιλάει» στο στήθος τρεμουλιαστά ή με μικρές και συχνές κινήσεις του σαγονιού, η μητέρα μαλάσσει το στήθος της για να αυξήση την εσωτερική πίση σε ολόκληρο το μαστό. Δεν πρέπει να τρίβει τα δάχτυλά της στο δέρμα, πράγμα που μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό και ερυθρότητα.

Απλά συνθλίβει το μαστό χωρίς να μεταφέρει τα δάχτυλα από τη θέση που βρίσκονται. Πιέζει και κρατά την πίεση.

Όχι τόσο δυνατά που να πονάει και με προσοχή να μην επηρεάζεται το σχήμα της θηλαίας άλω (του σκουρόχρωμου τμήματος του στήθους που είναι κοντά ή μέσα στο στόμα του παιδιού). Με την διατήρηση αυτής της πίεσης, το μωρό συνήθως σε λίγα δευτερόλεπτα ξεκινάει και πάλι να καταπίνει – κάνοντας μεγάλο στόμα, έπειτα παύση, έπειτα κλείνοντας το στόμα. Η μητέρα λοιπόν χρησιμοποιεί την μάλαξη όταν το βρέφος πιπιλάει χωρίς να καταπίνει.

5. Η μητέρα διατηρεί την πίεση μέχρι το μωρό να σταματήσει να καταπίνει ακόμα και με την πίεση, οπότε η μητέρα ελευθερώνει το στήθος, ανοίγοντας τα δάχτυλα.

6. Ο λόγος που η μητέρα ελευθερώνει το στήθος είναι για να επιτρέψει το χέρι της να ξεκουραστεί και για να επιτρέψει στο μωρό να κάνει παύση, διάλειμμα.

7. Όταν το μωρό ξεκινήσει να πιπιλάει και πάλι, η μητέρα παρατηρεί: εάν δεν αρχίσει να καταπίνει ξεκινάει πάλι την πίεση στο στήθος.

8. Η μητέρα συνεχίζει στο ένα στήθος μέχρις ότου το μωρό σταματήσει να καταπίνει ακόμα και με μαλάξεις. Περιμένει αρκετά δευτερόλεπτα έως ένα λεπτό πριν αποφασίσει να βγάλει το παιδί από το στήθος. Μπορεί μετά από μακρά παύση, το μικρό να ξεκινήσει πάλι το πιπίλισμα. Εάν δεν ξεκινάει το πιπίλισμα και δεν βγαίνει μόνο του από το στήθος, η μητέρα το βγάζει χρησιμοποιώντας το μικρό της δάχτυλο στο στόμα του μωρού.

9. Η μητέρα παρατηρεί για λίγο αν το μωρό δείχνει εκ νέου σημάδια πείνας. Αν ναι, προσφέρει τον άλλο μαστό και επαναλαμβάνει την διαδικασία.

10. Σε περίληψη: η μητέρα κάνει μάλαξη όταν το μωρό πιπιλίζει «μη θρεπτικά» χωρίς να καταπίνει. Η μητέρα περιμένει το μωρό να ξεκινήσει το πιπίλισμα, δεν κάνει μάλαξη όταν το μωρό δεν πιπιλάει και κάνει διάλειμμα. Το μωρό ξεκινάει, κάνει μη θρεπτικό πιπίλισμα, εάν αυτό σύντομα δεν γίνεται θρεπτικό πιπίλισμα, τότε ξεκινάει μαλάξεις.

Αυτή η μέθοδος λειτουργεί καλά σε πολλές περιπτώσεις. Εάν όμως η μητέρα βρίσκει κάποιον άλλο τρόπο που λειτουργεί για το μωρό της καλύτερα πρέπει να τον συνεχίσει. Όσο οποιαδήποτε τεχνική χρησιμοποιηθεί δεν οδηγεί σε πόνο στο στήθος και φέρνει γάλα στο στόμα του μωρού, είναι σωστή και πρέπει να χρησιμοποιείται για την συγκεκριμένη δυάδα μητέρας – βρέφους.
Όσο περνάει ο καιρός και η μητέρα με το βρέφος μαθαίνουν τον θηλασμό, το σύνηθες είναι τα πράγματα να παίρνουν τον δρόμο τους και να γίνονται φυσικά, με τρόπους θηλασμού που βολεύουν την συγκεκριμένη δυάδα.

Παρατηρήστε τον τρόπο που λειτουργούν οι μαλάξεις στο στήθος στα εκπαιδευτικά βίντεο του J Newman:

http://www.nbci.ca/index.php?option=com_content&view=article&id=127:baby...
http://www.nbci.ca/index.php?option=com_content&view=article&id=30:baby-...

Πηγή: Breast Compressions, Breastfeeding Help, www.nbci.ca

Μετάφραση/ Επεξεργασία: Σ Παπαβέντσης MRCPCH DCH IBCLC 2011

To άρθρο δημοσιεύτηκε εδώ: paidiatros.com