Μαθησιακά Προβλήματα

Είδη μαθησιακών δυσκολιών

Ως απαραίτητο «όπλο»- μέσο για την απόκτηση γνώσεων θεωρείται η ανάγνωση.Προβλήματα στη διεκπεραίωση της ανάγνωσης βάζουν φρένο πολλές φορές στην ανάπτυξη των γνώσεων και την επίδοση του παιδιού και έτσι οι μαθησιακές δυσκολίες είναι κυρίως δυσκολίες που αφορούν σε αυτό τον τομέα.

Η ανάγνωση είναι το άθροισμα δύο λειτουργικών παραγόντων: Της αποκωδικοποίησης (αναγνώριση γραπτών οπτικών συμβόλων) και της κατανόησης

αποκωδικοποίηση + κατανόηση = Ανάγνωση

Όταν τα παραπάνω λειτουργούν ομαλά, έχουμε καλή ανάγνωση.

• Όταν υπάρχει δυσλειτουργία μόνο της αποκωδικοποίησης (ενώ η κατανόηση του προφορικού λόγου λειτουργεί κανονικά), έχουμε την περίπτωση της ειδικής δυσλεξίας.
• Όταν υπάρχει δυσλειτουργία μόνο στην κατανόηση του προφορικού λόγου (και όχι στην αποκωδικοποίηση) έχουμε την περίπτωση της υπερλεξίας.
• Τέλος όταν δυσλειτουργούν και οι δύο (αποκωδικοποίηση και κατανόηση) υπάρχει γενική αναγνωστική δυσκολία.

---

Γενικές μαθησιακές δυσκολίες

Οι γενικές μαθησιακές δυσκολίες πηγάζουν από προβλήματα και στην αποκωδικοποίηση και στην κατανόηση των λέξεων.

Υπάρχει η περίπτωση να συνυπάρχουν με χαμηλό νοητικό επίπεδο, έντονες δυσκολίες στα μαθηματικά, καθώς και στη διεκπεραίωση ανώτερου επιπέδου γνωστικών λειτουργιών.

Τα παιδιά με τέτοιες δυσκολίες πιθανό να έχουν και κάποια αναπηρία ή ψυχολογικά προβλήματα και έχουν γενικά μια «υποεπίδοση» σε πολλούς τομείς.

Η εμφάνιση μαθησιακών προβλημάτων σχετίζεται με κάποιους παράγοντες-αίτια, άλλοι από τους οποίους  εντοπίζονται στο περιβαλλοντικό πλαίσιο του παιδιού και άλλοι έχουν βιολογικό υπόβαθρο.

Βιολογικοί παράγοντες

• Χρωμοσωματικές ανωμαλίες

• Βλάβες στο κεντρικό νευρικό σύστημα

• Χρήση ουσιών από τη μητέρα κατά την εγκυμοσυνη

•  Κατανάλωση αλκοόλ ή κάπνισμα κατά την εγκυμοσύνη
•  Προβλήματα κατά τον τοκετό πχ. Πρόωρος ή καθυστερημένος  τοκετός, πολύ χαμηλό βάρος κ.α.

• Εγκεφαλικό τραύμα

Περιβαλλοντικοί παράγοντες

• Μολυσμένο περιβάλλον, επικίνδυνες συνθήκες διαβίωσης, έκθεση σε απαγορευμένες χημικές ουσίες

•  Διατροφή. Η τροφή είναι το καύσιμο του οργανισμού. Το διαιτολόγιο ενός παιδιού έχει αντίκτυπο όχι μόνο στο βάρος του αλλά και στο μυαλό του! Όσο καλύτερα και πιο ισορροπημένα τρώμε τόσο βελτιώνουμε την κατάσταση του οργανισμού μας, άρα και την πνευματική μας ενέργεια.

• Οικογένεια. Στα παιδιά το παιχνίδι προσδοκιών-αμοιβών-παρακίνησης έχει αντίκτυπο στην προσπάθεια και την απόδοση τους, με άλλα λόγια είναι σημαντική η υποστήριξη και η ενίσχυση του παιδιού από την οικογένεια.

• Σχολείο. Οι εκπαιδευτικές εμπειρίες μπορούν να συντελέσουν στην πρόοδο ή μη του παιδιού. Πχ. Ένας δάσκαλος που είναι υπερβολικά αυστηρός και απαιτητικός μπορεί να «μπλοκάρει» το παιδί και να αυξήσει το πρόβλημα του στο λόγο ή στη μάθηση.

 

Τα παιδιά αυτά είναι πάντα πιο «πίσω» από τους συνομήλικους τους και χρήζουν ειδικής εκπαιδευτικής αγωγής (ίσως σε κάποιο εξειδικευμένο κέντρο).

Στην περίπτωση αυτών των παιδιών η χαμηλή επίδοση μπορεί να είναι αναμενόμενη.

Δεν θα πρέπει όμως σε καμία περίπτωση η στάση γονέων και διδασκόντων απέναντι τους να είναι παθητική γιατί θα οδηγηθούμε σε έναν δυσάρεστο για όλους φαύλο κύκλο. Όσο δεν αναθέτουμε εργασίες στο παιδί για να το κινητοποιήσουμε, τόσο λιγότερο θα εξασκείται, τόσο λιγότερο θα αποδίδει.

Παρατηρούμε λοιπόν το παιδί, βλέπουμε την απόδοση του στο σχολείο, την συμπεριφορά του, και σε συνεργασία με το σχολείο διακρίνουμε ή όχι κάποιο πρόβλημα. Εάν δούμε με ενδιαφέρον το οποιοδήποτε πρόβλημα, σίγουρα θα πάμε ένα βήμα παραπάνω στην αντιμετώπιση του.

---

Χαραστηρικά παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες 

Η διαμόρφωση μιας συγκεκριμένης-τυπικής κατηγορίας συμπτωμάτων δεν είναι κάτι εύκολο στην περίπτωση των προβλημάτων λόγου καθώς κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης, τη δική του προσωπικότητα  και μεγαλώνει σε περιβάλλον με διαφορετικά ερεθίσματα με αποτέλεσμα τα συμπτώματα να ποικίλουν στον τρόπο εμφάνισης ή στη συχνότητα.

Ωστόσο παρουσιάζονται τα ακόλουθα χαρακτηριστικά.

Χαρακτηριστικά συμπεριφοράς  και  προσωπικότητας

• Χαμηλή αυτοεκτίμηση. Το παιδί ακόμη και αν έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει ένα έργο, δεν πιστεύει στις ικανότητες του και νιώθει πως είναι κατώτερο των περιστάσεων.

• Χαμηλή κοινωνικότητα. Πολλές φορές τα παιδιά με μαθησιακά προβλήματα είναι λιγότερο δημοφιλή και παρουσιάζουν κάποια προβλήματα στις σχέσεις και τη συνεργασία τους με τους συνομήλικους τους τόσο στον τομέα της διασκέδασης-παιχνιδιού όσο και στο σχολικό πλαίσιο.

• Προβλήματα στη συμπεριφορά. Συνήθως τα παιδιά με μαθησιακά προβλήματα παρουσιάζουν και κάποια προβλήματα στη συμπεριφορά κυρίως ως τα πρώτα σχολικά έτη και με αυξημένη συχνότητα στα αγόρια.  

Χαρακτηριστικά στο γνωστικό και γλωσσικό τομέα

•  Νοημοσύνη στο επίπεδο του μέσου όρου. Τα παιδιά με μαθησιακά προβλήματα δεν υστερούν νοητικά, αντιθέτως υο νοητικό τους επίπεδο κυμαίνεται σε μέσο επίπεδο, λίγο πιο κάτω ή επάνω από αυτό.

• Ελλειμματική προσοχή. Από τα κύρια χαρακτηριστικά των παιδιών αυτών είναι η αδυναμία συγκέντρωσης, εστίασης της προσοχής κατά τη διάρκεια εκτέλεσης ενός έργου. Με άλλα λόγια αποσπώνται εύκολα με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται στη διεκπεραίωση μιας εργασίας.

• Γλωσσικά προβλήματα. Οι αδυναμίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά σχετικά με τη χρήση της γλώσσας εντοπίζονται σε διάφορους τομείς όπως : στη σύνταξη προτάσεων, στη φωνολογία(πχ. Παράλειψη συμφώνων), στη σημασιολογία(πχ. Χρησιμοποιούν και αντιλαμβάνονται ιδιαίτερα χαμηλό αριθμό λέξεων-αριθμών σε σύγκριση με τα παιδιά της ηλικίας τους), στη επικοινωνία(πχ. Δυσκολία μετάδοσης ενός μηνύματος ή εκτέλεσης πράξεων που τους δίνονται μέσω οδηγιών).

---

Δυσλεξία

Στη χώρα μας, το πιο συνηθισμένο και «ήπιο» μαθησιακό πρόβλημα είναι η ειδική δυσλεξία, για αυτό και αξίζει να αναφερθούμε αναλυτικά σε αυτήν.

Χαρακτηριστικά-Συμπτώματα δυσλεκτικών μαθητών

Το δυσλεκτικό παιδί:

• Δεν έχει κάποιο πρόβλημα στη νοημοσύνη του (η αδυναμία του στο σχολείο δεν πηγάζει από χαμηλή νοημοσύνη).

• Η γενική συμπεριφορά του παιδιού δείχνει πως είναι πολύ πιο εύστροφο και έξυπνο από ότι φανερώνει η απόδοσή του στην ανάγνωση, γραφή και ορισμένες φορές στην αριθμητική.

• Πολλές φορές είναι το «παρεξηγημένο» παιδί λόγω του ότι παρουσιάζει την εικόνα τεμπέλη, ανυπάκουου και αδιάφορου για σχολική μάθηση, ενώ δεν είναι έτσι!

• Απογοητεύει και προβληματίζει γονείς και καθηγητές. «Γιατί δείχνει να είναι λιγότερο έξυπνο και όχι εργατικό από τους συμμαθητές του;»

• Διαβάζει υπερβολικά γρήγορα, παραβλέποντας ή υποκαθιστώντας γράμματα ενός κειμένου(τύπος L- δυσλεκτικού) ή διαβάζει πάρα πολύ αργά, κάνοντας πολλά λάθη(τύπος Ρ-δυσλεκτικού).

• Κουράζεται εύκολα κατά την ανάγνωση και παρουσιάζει έντονα το αίσθημα αποστροφής-άρνησης μπροστά σε οποιαδήποτε δραστηριότητα σχετίζεται με την ανάγνωση.

Αν λοιπόν παρατηρήσουμε τέτοιες συμπεριφορές δεν πιέζουμε το παιδί, ούτε κρατάμε κριτική θέση απέναντί του, γιατί το μόνο που θα καταφέρουμε είναι η ψυχική του αναστάτωση και η εδραίωση του προβλήματος, όχι η εξάλειψη του!

Η λύση είναι μία, να συζητήσουμε το πρόβλημα με τους διδάσκοντες του σχολείου και παράλληλα να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό ώστε να γίνει η διάγνωση του προβλήματος και να μας δοθούν οι κατάλληλες οδηγίες για την περίπτωση του παιδιού μας.

---

Σχολείο και μαθησιακά προβλήματα

Το σχολείο είναι άρρηκτα δεμένο με την έννοια της μάθησης επομένως οι οποιεσδήποτε μαθησιακές δυσκολίες ενός παιδιού επηρεάζουν την , τόσο στα γλωσσικά όσο και στα μαθηματικά.

Στις πρώτες τάξεις του δημοτικού το παιδί καλείται να μάθει ανάγνωση, γραφή, αριθμητική, τοποθετώντας τα θεμέλια του «ναού της γνώσης» που πρόκειται να χτίσει στη μετέπειτα ζωή του.

Στις σχολικές επιδόσεις των παιδιών αντικατοπτρίζονται πολλά μεταξύ των οποίων και πιθανές μαθησιακές δυσκολίες.

Η ομιλία, η ανάγνωση, η γραφή, η ορθογραφία, η γραπτή έκφραση απαιτούν σωστή χρήση των γλωσσικών κανόνων, της μνήμης και της σκέψης. Τα γλωσσικά ελλείμματα και οι αδυναμίες στο λόγο εμποδίζουν τα παιδιά να εκφραστούν σωστά και να προοδεύσουν στα γλωσσικά μαθήματα.

Αντίστοιχες δυσκολίες παρουσιάζονται και στα μαθηματικά. Η λύση των μαθηματικών προβλημάτων δεν απαιτεί μόνο αριθμητικούς υπολογισμούς, αναγκαία είναι και η σωστή αντίληψη του χώρου, η αποκωδικοποίηση των εννοιών του προβλήματος, η επεξεργασία των πληροφοριών και η αποσαφήνιση των ζητουμένων. Ένα παιδί λοιπόν που αντιμετωπίζει προβλήματα στο λόγο και την έκφραση είναι πιθανό να αντιμετωπίσει δυσκολίες και σε μη γλωσσικά μαθήματα όπως τα μαθηματικά.

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι η απόδοση των παιδιών στο σχολείο δεν αντικατοπτρίζει τη νοημοσύνη, τη νοητική τους ικανότητα. Η απόδοση τους είναι μειωμένη όχι γιατί υστερούν νοητικά αλλά γιατί οι μαθησιακές δυσκολίες τα εμποδίζουν στο να εκμεταλλευτούν στο μέγιστο δυνατό τις ικανότητες τους.

Άννα Γραβάνη