Οικογενειακό «σύστημα»
Οικογένεια
Καθώς τα χρόνια περνούν, οι οικογενειακές σχέσεις περνάνε απο διάφορα στάδια με ένα σημαντικό σταθμό στην εφηβεία των παιδιών.
Τόσο τα παιδιά-έφηβοι, όσο και οι γονείς αλλάζουν. Οι γονείς συμβαίνει να έχουν επαγγελματικές πιέσεις, άγχος για το μέλλον των παιδιών και πολλά άλλα ενώ παράλληλα τα παιδιά ζουν τις δικές τους αγωνίες και τις αλλαγές στη δική τους ζωή.
Συγκρούσεις και ένταση είναι χαρακτηριστικά συμπεριφοράς ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας αυτή την περίοδο που άλλες φορές είναι έντονα και «καταστροφικά», άλλες φορές μπορεί να περάσουν ανώδυνα. Αυτό είναι κάτι που εξαρτάται από την ομαλή ή όχι λειτουργία του «συστήματος οικογένεια».
Η οικογένεια είναι ένα «σύστημα» που καθορίζεται από τη σχέση γονέων- παιδιών.
Oπως κάθε σύστημα, έτσι και η οικογένεια αποτελείται από μέλη, που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με σχέσεις δράσης-αντίδρασης.
Με άλλα λόγια κάθε συμπεριφορά-δράση των γονιών προκαλεί μια συμπεριφορά-αντίδραση των παιδιών και το αντίθετο. Για να δούμε ποιες είναι οι μορφές αλληλεπίδρασης γονέων-εφήβων και πως αυτές επηρεάζουν την ανάπτυξη και την ψυχοσύνθεση των παιδιών.
Το Απολυταρχικό μοντέλο
Το μοντέλο αυτό ενσαρκώνεται από αυστηρούς γονείς με μέσο διαπαιδαγώγησης την τιμωρία.
Οι ίδιοι είναι άκαμπτοι, συναισθηματικά παγεροί και θεωρούν ως σημαντικότερο στοιχείο της ανατροφής των παιδιών τον απόλυτο έλεγχο. Τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα απορριπτικό, γεμάτο πίεση κλίμα και σαν «νεοσύλλεκτοι στρατιώτες» εκπαιδεύονται να λειτουργούν πάντα με τον αποδεκτό από τους γονείς τρόπο, να σιωπούν και να σέβονται την εξουσία.
Οι απολυταρχικοί γονείς δεν επιτρέπουν στα έφηβα παιδιά τους να εκφράσουν συναισθήματα, αντιρρήσεις και σκέψεις, δεν επικοινωνούν με το παιδί αλλά «απαιτούν» από αυτό.
Ποιο το αποτέλεσμα μιας τέτοιας αυταρχικής συμπεριφοράς;
Εξαρτημένα, χωρίς αυτοπεποίθηση παιδιά, παθητικά, όχι τόσο υπεύθυνα, χωρίς υψηλούς στόχους, που «υποδουλώνονται» σε κάθε μορφή εξουσίας και νοιάζονται περισσότερο για το αν θα είναι αποδεκτά από τον περίγυρο παρά για το αν θα είναι πραγματικά ευτυχισμένα.
Επιτακτικό-Αποδεκτικό Μοντέλο
Οι επιτακτικοί γονείς (ως όρος της ψυχολογίας) είναι ίσως το κατάλληλο πρότυπο γονέων για τη διατήρηση της ισορροπίας τόσο της οικογένειας όσο και του κάθε μέλους της χωριστά.
Είναι οι γονείς που θέτουν σαφή όρια, έχουν συγκεκριμένες και όχι παράλογες απαιτήσεις από τα παιδιά τους, εφαρμόζουν περισσότερο τις «αμοιβές»-επιβραβεύσεις στα παιδιά προκειμένου να ενισχύσουν τις σωστές συμπεριφορές και τιμωρούν τις αρνητικές πράξεις όχι με βία αλλά με ποινές τύπου «αφαίρεσης προνομίων»(πχ. δεν θα πας … επειδή…).
Ο έφηβος μεγαλώνει σε ένα ζεστό, αποδεκτικό, δημοκρατικό κλίμα όπου έχει ενεργό ρόλο στη λήψη αποφάσεων(παρόλο που η τελική απόφαση λαμβάνεται από τους γονείς), μπορεί να συζητήσει τα προβλήματα και τις ανησυχίες του με τους γονείς του, να λάβει από αυτούς σεβασμό, αγάπη και υποστήριξή.
Έχει παρατηρηθεί ότι όσο περισσότερο οι γονείς σέβονται τη γνώμη των παιδιών και συζητούν μαζί τους, τόσο τα παιδιά σέβονται τους γονείς τους, θέλουν να τους μοιάσουν και οι πράξεις ή ακόμη και οι παρέες τους είναι αποδεκτές από τους γονείς τους.
Οι έφηβοι που ζουν σε μια τέτοια οικογένεια γίνονται άτομα με αυτοέλεγχο, συναισθηματική επάρκεια, αισιοδοξία και στόχους.
«Επιτρεπτικό» Μοντέλο
Γονείς αυτού του μοντέλου δεν παρουσιάζουν σταθερότητα στον τρόπο με τον οποίο ανατρέφουν τα παιδιά τους. Είναι αναποφάσιστοι.
Παρέχουν στο παιδί ελευθερία, μα προφανώς με λάθος τρόπο, αφού δεν οροθετούν τα πράγματα, δεν χρησιμοποιούν πειθαρχία, δεν δίνουν στα παιδιά να καταλάβουν τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά τους και γενικά αποφεύγουν την ανάληψη μεγάλων ευθυνών.
Οι ίδιοι σαν άτομα χαρακτηρίζονται από ανταγωνιστικές τάσεις, έντονη επιθυμία να είναι αρεστοί και δεν έχουν τις καλύτερες σχέσεις με την εξουσία.
Τα παιδιά αυτών των οικογενειών ( ειδικά στην εφηβεία που διαμορφώνουν την ταυτότητα τους), δε δέχονται τα καλύτερα ερεθίσματα. Είναι ανεξάρτητα, αλλά δε χειρίζονται σωστά την ανεξαρτησία τους, δεν αναπτύσσουν το αίσθημα της κοινωνικής υπευθυνότητας και δε μάχονται ιδιαίτερα για τους στόχους και τις φιλοδοξίες τους.
Τα παραπάνω μοντέλα δεν έχουν σαν στόχο να περιγράψουν τύπους γονιών αλλά τις συνέπειες που έχει η συμπεριφορά τους στην ανατροφή και ψυχοσύνθεση των παιδιών .
Το επιτρεπτικό μοντέλο λοιπόν δεν είναι «μια στολή» που πρέπει να φορέσουν οι «καλοί» γονείς, αλλά μια «συνταγή» για τη δημιουργία ήρεμου, δημοκρατικού οικογενειακού κλίματος. Για παιδιά με συναισθηματική αυτάρκεια, αυτοπεποίθηση, στόχους και αξίες .
Εκτός από το επιτακτικό-αποδεκτικό μοντέλο, υπάρχουν δύο λέξεις-κλειδιά που συμβάλλουν στην καλή λειτουργία του «συστήματος οικογένεια» και είναι η επικοινωνία και η αγάπη.
Επικοινωνία
Η σωστή επικοινωνία αποτελεί θεμέλιο λίθο για μια αρμονική σχέση.
Είναι σημαντικό να επικοινωνούμε με τα παιδιά από πολύ νωρίς και ακόμη περισσότερο στην περίοδο της εφηβείας.
Ο έφηβος προβληματίζεται, απορεί, απαιτεί, διεκδικεί τα δικαιώματά του και όλα στον υπέρτατο βαθμό.
Είναι λοιπόν αναγκαίο να μας νιώθει δίπλα του έτοιμους να συζητήσουμε , να λύσουμε τις απορίες του, να τον αντιμετωπίσουμε πλέον ως «μεγάλο».
Ακόμη και σε περιπτώσεις που διαφωνούμε μαζί του, πρέπει να σεβόμαστε την ύπαρξη του και να εξηγούμε τους λόγους για τους οποίους διαφωνούμε (δεν αρκεί ένα σκέτο «όχι» που μόνο αντιδράσεις μπορεί να προκαλέσει ).
Αγάπη
Συχνά ακούμε ότι «όλοι οι γονείς αγαπάνε τα παιδιά τους» και όμως αυτό είναι μύθος.
Το γεγονός ότι κάποιος γίνεται βιολογικά γονιός δε σημαίνει ότι είναι και συναισθηματικά έτοιμος να ανταποκριθεί στο ρόλο αυτό.
Είναι απαραίτητο να δείχνουμε καθημερινά στα παιδιά ότι τ’ αγαπάμε, με λόγια και πράξεις. Στην εφηβεία, υπάρχει ένας λόγος παραπάνω να τους το δείχνουμε.
Τίποτε δεν εννοείται και στη φάση αυτή, οι έφηβοι αμφισβητούν τα πάντα μέχρι να τα κατανοήσουν.
Σε αυτή τη γεμάτη κλυδωνισμούς περίοδο πρέπει να έχουν τους γονείς δίπλα τους, στήριγμά τους και όχι μόνο κριτές τους.
Οπλιστείτε λοιπόν με αγάπη και υπομονή για να αντιμετωπίσετε την αναστάτωση του «οικογενειακού συστήματος» που συνεπάγεται η εφηβεία των παιδιών σας.
