Περί ψυχικής ανθεκτικότητας

Τι είναι όμως αυτό που μας ενισχύει να αντέχουμε στις αναποδιές της ζωής; Φαντάζομαι ότι για τον καθένα η απάντηση είναι διαφορετική και εξαρτάται από πολλά πράγματα. Πάραυτα, στις παρακάτω παραγράφους θα γράψω για τα τέσσερα στοιχεία που η δική μου εμπειρία ζωής και δουλειάς με ανθρώπους έχει δείξει ότι, αν κρατηθούν σε μία ισορροπία, και αν συνδυαστούν, μας δίνουν τη δυνατότητα να ζούμε ποιοτικά και να αντιμετωπίζουμε ικανοποιητικά τις δυσκολίες μας.

Σημαντικές σχέσεις-αγάπη

Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να μοιράζονται κάθε δυσκολία ή χαρά. Σε κάθε άλλη περίπτωση, η χαρά είναι μισή και η δυσκολία διπλή! Όταν ένας νέος πελάτης έρχεται στο γραφείο ενός ψυχολόγου, διερευνούμε πάντα το υποστηρικτικό του δίκτυο και συχνά ξεκινάμε από τις σημαντικές του σχέσεις: υπάρχουν σχέσεις κοντινές, που χαρακτηρίζονται από αγάπη, εμπιστοσύνη, αποδοχή, σταθερότητα και εκτίμηση; Ποια είναι η ποιότητα αυτών των σχέσεων;

Όρια

Όταν κάποιος είναι κοντά στον εαυτό του, δηλαδή γνωρίζει τον εαυτό του και με άλλα λόγια «Μπορεί να τον ορίσει», έχει στα χέρια του ένα τεράστιο πλεονέκτημα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ξέρω τι θέλω, τι χρειάζομαι, μέχρι που αντέχω, τι μου αρέσει, τι όχι, τι μπορώ να προσφέρω, τι πρέπει να κρατήσω για μένα κλπ. Τα όρια του εαυτού μας αλλάζουν με τα χρόνια και η αναζήτησή τους ουσιαστικά αποτελεί υπόθεση αιώνια για τους περισσότερους. Και όσο για τις σχέσεις των ανθρώπων, όπως λέγαμε πιο πάνω, τα όρια παίζουν ένα ρόλο κομβικό:  πόσο επιτρέπω στους άλλους να με πλησιάσουν, πόσο αντέχω ή όχι την «κοντινότητα», πόσο βασίζομαι στους άλλους, πόσο μπορούν οι άλλοι να βασιστούν επάνω μου, είμαι σε θέση να προστατέψω τον εαυτό μου και τις επιθυμίες μου κλπ. Πόσες και τι είδους δυσκολίες αντέχω, πότε χρειάζεται να ζητήσω βοήθεια και τι είδους;

Αυθεντικότητα

Το οχυρό απέναντι στις αντιξοότητες χτίζεται με μία ακόμα αρετή (προσωπικά, έτσι θα την αποκαλέσω) που αφορά το βαθμό στον οποίο κάποιος καταφέρνει να είναι αληθινός, να είναι ο εαυτός του. Πέρα από τις κοινωνικές συμβάσεις, που άλλος λιγότερο άλλος περισσότερο συμπεριλαμβάνει στη ζωή του, αυθεντικός, γνήσιος είναι εκείνος που έχει επαφή με τον πραγματικό του εαυτό και σε μεγάλο βαθμό είναι σε θέση να τον εξωτερικεύει στους άλλους. Σε αντιδιαστολή με την αυθεντικότητα, οι άνθρωποι που συχνά χαρακτηρίζουμε «ψεύτικους» τείνουν να προσποιούνται συναισθήματα και συμπεριφορές, συχνά κρύβοντας τις προσωπικές τους αλήθειες όχι τόσο απ τους άλλους, αλλά απ’ τον ίδιο τους τον εαυτό. Σε στιγμές κρίσης, η έλλειψη αυθεντικότητας επιβαρύνει τους ανθρώπους εφόσον, όντας μακριά απ τον εαυτό τους, είναι δύσκολο να αναγνωρίσουν τι πρέπει να κάνουν για να βοηθηθούν. Έτσι, πιθανόν παρασύρονται σε λανθασμένες ή επιφανειακές λύσεις.  Όσο για τις σχέσεις, η αυθεντικότητα και η αλήθεια αποτελεί εξ ορισμού μέτρο της ποιότητάς τους.

Πνευματικότητα

Τέλος, ας σκεφτούμε την πνευματικότητα με την έννοια όχι μόνο της πίστης στο θεό αλλά εν γένει της επαφής με το πνεύμα: οτιδήποτε μας βοηθά να καλλιεργήσουμε την επαφή με τον εαυτό μας και να εξωτερικεύσουμε μέρος αυτού, είναι πνευματικό. Στη λίστα αυτή θα προσθέσω όλες τις μορφές της τέχνης που δίνει στους ανθρώπους τη δυνατότητα της μετουσίωσης, δηλαδή τους δίνει ένα μέσο, ένα τρόπο να εκφράσουν τα κομμάτια που όλοι φέρουμε μέσα μας, αυτά που αισθανόμαστε ως μη επιτρεπτά, άσχημά, ιδιαίτερα προσωπικά. Η τέχνη δεν έχει όρια. Αφενός δεν είναι τυχαίο που αρκετοί, στις δυσκολότερες τους στιγμές, ένιωσαν την ανάγκη να αντλήσουν δύναμη καλλιεργώντας επαφή με τα θεία και πιστεύοντας σε κάποιο θεό, αφετέρου αν ψάξουμε πίσω από κάθε ταλαντούχο καλλιτέχνη, θα βρούμε μία δύσκολη προσωπική ιστορία που εκφράζεται σε κάθε του έργο.

Κλείνοντας  να σημειώσω ότι οι παραπάνω τομείς  αλληλοσυνδέονται στενά, με την έννοια ότι  η ύπαρξη και η λειτουργία του ενός εξαρτάται από την λειτουργία του άλλου.

Αξίζει να πω ότι όλοι ανεξαιρέτως οι άνθρωποι που κατά διαστήματα ζητούν τη βοήθεια κάποιου ψυχολόγου, αντιμετωπίζουν δυσκολίες που -έστω και όχι εκ πρώτης όψεως- σχετίζονται με μία δυσλειτουργία σε κάποιον απ’ τους παραπάνω τομείς.