Όνειρα, εφιάλτες και κρίσεις νυχτερινού τρόμου…

Γράφει η ψυχολόγος Κλαίρη Σειραδάκη.

Δεν είναι λίγες οι φορές που μαμάδες μου περιγράφουν με μεγάλη αγωνία ότι κατά τη διάρκεια της νύχτας το παιδί τους ξύπνησε έντρομο, μη μπορώντας να ηρεμήσει. Αυτό λοιπόν που λέω πάντα, είναι το γεγονός ότι οι εφιάλτες των παιδιών, είναι συχνά και σχετικά φυσιολογικά φαινόμενα, κατά έναν παρόμοιο τρόπο που συμβαίνει και με τους ενήλικες.

Υπάρχουν φάσεις, κατά τις οποίες τα παιδιά μπορεί να κάνουν ιδιαίτερα ανήσυχο ύπνο, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητα κάτι ανησυχητικό. Το αν θα πρέπει να ανησυχήσουμε πραγματικά, εξαρτάται από τη συχνότητα και την ένταση αυτού του φαινομένου.

Όπως ακριβώς οι ενήλικες, έτσι και τα παιδιά περνάνε κατά τη διάρκεια της νύχτας από πέντε στάδια ύπνου. Ανάμεσα σε αυτά συγκαταλέγονται η φάση που ονομάζεται «βαθύς ύπνος», αλλά και η φάση «REM», ο λεγόμενος «ονειρογόνος ύπνος». Σε αυτή τη δεύτερη φάση λοιπόν, ο εγκέφαλος του παιδιού επεξεργάζεται όλα όσα βίωσε κατά τη διάρκεια της ημέρας που πέρασε. Όσο μεγαλώνουμε, η φάση αυτή κατά τη διάρκεια του ύπνου μειώνεται σταδιακά από τις οχτώ ώρες που διαρκεί στα νεογέννητα, στα εξήντα έως ενενήντα λεπτά στους ενήλικες.

Επειδή τα μικρά παιδιά μαθαίνουν συνεχώς καινούργια πράγματα, τα όνειρά τους, λαμβάνουν χώρα ιδιαίτερα συχνά. Ό,τι δηλαδή το παιδί γνώρισε κατά τη διάρκεια της ημέρας, με οτιδήποτε κι αν ήρθε σε επαφή, καταγράφεται και κατά τη διάρκεια της νυχτερινής απόλυτης χαλάρωσης και ηρεμίας του οργανισμού, όλα αυτά, βγαίνουν στην επιφάνεια, μέσω του ασυνειδήτου. Δεν είναι τυχαίο, που τα προβλήματα του ύπνου, εμφανίζονται κατά κανόνα, μετά από διάφορες στρεσογόνες καταστάσεις, όπως είναι ο αποχωρισμός του παιδιού από τη μητέρα του, η αλλαγή σχολείου, η διαμονή μακριά από τους γονείς φιλοξενούμενο σε φιλικό σπίτι, η γέννηση ενός αδελφού κ.ο.κ. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το άγχος που βιώνει το παιδί, εκδηλώνεται με διαταραχές στον ύπνο. Ιδιαίτερα επιρρεπή στους νυχτερινούς εφιάλτες, είναι τα παιδιά που μένουν στο νοσοκομείο για μεγάλο διάστημα.

Το είδος των ονείρων που βλέπει κάθε παιδί, επηρεάζεται άμεσα από τις συνθήκες ζωής και το περιβάλλον του. Τα παιδιά που μοιράζονται την κρεβατοκάμαρά τους, έχουν λιγότερο άσχημα όνειρα από κείνα που κοιμούνται μόνα τους. Τα φτωχά παιδιά, ονειρεύονται περισσότερο παιχνίδια, δώρα και φαγητά, απ’ ό,τι τα παιδιά ευπορότερων οικογενειών.

Τέλος, οι ειδικοί πιστεύουν ότι η φύση του ονείρου, επηρεάζεται από τον τύπο της προσωπικότητας του κάθε παιδιού, περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο. Για παράδειγμα τα επιθετικά παιδιά, παρουσιάζουν μεγαλύτερη επιθετικότητα στα όνειρά τους απ’ ό,τι τα λιγότερο επιθετικά. Όνειρα με δυσάρεστο περιεχόμενο βλέπουν τα παιδιά όταν είναι άρρωστα. Τότε, είναι πιθανό να κάνουν την εμφάνισή τους και όνειρα με μακάβριο περιεχόμενο, όπως θάνατος ή κηδεία.

Τι είναι η «κρίση νυχτερινού τρόμου»;

Ωστόσο δεν οφείλονται όλες οι διαταραχές του ύπνου σε αγχογόνες καταστάσεις. Αξίζει να αναφερθούμε σε ένα απόλυτα αβλαβές φαινόμενο, που σύμφωνα με αμερικανική έρευνα, εκδηλώνεται στο 40% των παιδιών, από 2 έως 7 ετών. Πρόκειται για την λεγόμενη «κρίση νυχτερινού τρόμου».

Συμβαίνει κάποια στιγμή, σε κάποια προχωρημένη ώρα τη νύχτα.  Τότε που βρίσκεστε στον πιο βαθύ ύπνο κι ένα ουρλιαχτό από το παιδικό δωμάτιο σας κάνει να πετάγεστε από το κρεβάτι. Συνήθως το παιδί βρίσκεται ζαρωμένο από το φόβο του πάνω στο κρεβάτι ή να πετιέται πάνω γεμάτο αγωνία, ξεφωνίζοντας από την τρομάρα του και παράλληλα καρφώνοντας τα ορθάνοιχτα μάτια του σε κάτι μπροστά του, με το φόβο ζωγραφισμένο στο πρόσωπό του.  Προσπαθείτε να το ηρεμήσετε, ακόμα και να του φωνάξετε, αλλά δείχνει να μην μπορεί να επικοινωνήσει μαζί σας. Δεν έχει ξυπνήσει τελείως, δεν αναγνωρίζει κανέναν και δεν ξέρει που βρίσκεται. Οι περισσότεροι γονείς την πρώτη φορά που βλέπουν το παιδί τους σε «κρίση νυχτερινού τρόμου» από τη μία σοκάρονται και από την άλλη αισθάνονται ανήμποροι να κάνουν κάτι για να το βοηθήσουν, αφού παρ' όλες τις προσπάθειές τους δεν καταφέρνουν να το συνεφέρουν. Είναι αλήθεια πως εκείνη την ώρα το παιδί βιώνει μια κατάσταση στην οποία ο γονιός δεν έχει καμιά πρόσβαση. Το πρωί δε θυμάται τι συνέβη τη νύχτα.

Αυτό που συμβαίνει σε αυτή την περίπτωση, είναι ότι το παιδί ξυπνάει από τον «βαθύ ύπνο» απότομα, δίχως όμως να έχει ολοκληρωθεί αυτή η φάση. Αυτό σημαίνει ότι μεμονωμένα σημεία του εγκεφάλου βρίσκονται ακόμη σε «βαθύ ύπνο», ενώ κάποια άλλα έχουν ήδη περάσει στην «ονειρογόνο φάση». Αυτή η διαδικασία ευθύνεται για τη δημιουργία μιας «σύγχυσης» στον εγκέφαλο του παιδιού. Μερικοί γονείς όταν βλέπουν το παιδί τους να βιώνει μια τέτοια κρίση πιστεύουν ότι το τρόμαξε κάποιος εφιάλτης. Όμως η κρίση νυχτερινού τρόμου δεν έχει καμιά σχέση με τους εφιάλτες. Πάντως, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι όσο σπαρακτικά κι αν κλαίνε τα παιδιά κατά τη διάρκεια μια κρίσης, δεν αισθάνονται κανέναν απολύτως πόνο.

Τι μπορεί να κάνει ο γονιός;

Στην περίπτωση «νυχτερινοί εφιάλτες»:

Καθώς το άγχος, φαίνεται να είναι κοινός παράγοντας στις περισσότερες περιπτώσεις διαταραχών του ύπνου, ο γονέας, πρέπει να φροντίσει όχι μόνο να καθησυχάσει το παιδί την ώρα που βλέπει το άσχημο όνειρο, αλλά κυρίως να το ανακουφίσει από ενδεχόμενες εσωτερικές εντάσεις που νιώθει. Αυτό βέβαια, απαιτεί μια πολύ προσεκτική εξέταση των καταστάσεων τις οποίες βιώνει το παιδί. Για παράδειγμα η ερώτηση «Τι είναι αυτό που σε στενοχωρεί;», θα είναι μάλλον χωρίς πρακτικό αντίκρισμα. Αυτό που περισσότερο απαιτείται, είναι η προσεκτική παρατήρηση των ανησυχιών του παιδιού, των φόβων, των προβληματισμών του στο σπίτι, στο σχολείο, τις σχέσεις με τους ενήλικες και τους συνομηλίκους που το περιβάλλουν. Το περιεχόμενο των ονείρων, ειδικά στην περίπτωση που επαναλαμβάνεται το ίδιο όνειρο, μπορεί να μας δώσει πληροφορίες για την πραγματική ανησυχία του παιδιού.
 
Στην περίπτωση της «κρίσης νυχτερινού τρόμου»:

Το πιο σημαντικό είναι ο γονιός να παραμείνει ψύχραιμος, να  παρατηρήσει το παιδί και να μην επέμβει παρά μόνο αν αυτό κινδυνεύει να χτυπήσει. Είναι λοιπόν συνετό να εξασφαλίσει ότι το παιδί δε θα τραυματιστεί, απομακρύνοντας οποιοδήποτε αντικείμενο είναι επάνω ή κοντά στο κρεβάτι του και θα μπορούσε να το πληγώσει. Κατά τα άλλα, δεν υπάρχει κανένας λόγος να ανησυχεί. Άλλωστε, η «κρίση νυχτερινού τρόμου» δεν είναι ασθένεια. Όπως και η υπνοβασία, συγκαταλέγεται στις ήπιες και ακίνδυνες διαταραχές ύπνου.

Σε περίπτωση που οι διαταραχές του ύπνου είναι τόσο έντονες, ώστε να απαιτείται η βοήθεια ειδικού, υπάρχουν ειδικές μέθοδοι, οι οποίες χρησιμοποιούνται, προκειμένου να βρεθεί η βαθύτερη αιτία των ανησυχιών και φόβων του παιδιού.

ΠΗΓΗ: «Ψυχολογικά προβλήματα παιδικής ηλικίας», Martin Herbert, τ.1ος

Για οποιαδήποτε απορία έχετε ή αν θέλετε την συμβουλή μου για κάποιο θέμα που σας απασχολεί, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου χρησιμοποιώντας τη φόρμα σχολίων ακριβώς κάτω από τα άρθρα μου. Θα ήταν χαρά μου να σας βοηθήσω να λύσετε προβλήματα που αντιμετωπίζετε μέσα στην οικογένειά σας. Σε περίπτωση που θέλετε να έχετε μια προσωπική επικοινωνία μαζί μου, περιμένω τα e-mails σας στη διεύθυνση: klairhseiradaki@gmail.com